docenianą w teorii pedagogicznej (Nowacki, 1979, s. 184n). Z niego wywodzą się procesy
emocjonalne i procesy poznawcze człowieka. Psychologia czynności głosi, że „działanie
praktyczne jest niewątpliwie najpierwotniejszą i najstarszą historycznie formą czynności. (...)
Inne rodzaje czynności rozwinęły się w trakcie działania praktycznego jako czynności
pomocnicze”. (Tomaszewski, 1963, s. 142).
Istotą różnych form działania praktycznego są czynności ruchowe, „nie można bowiem
inaczej oddziałać na materialną rzeczywistość, jak za pomocą ruchów”. Z tego powodu
dziedzina praktyczna celów kształcenia bywa nazywana dziedziną psychomotoryczną (ang.
psychomotor domain).
Taksonomia celów praktycznych
Najprostsza taksonomia celów kształcenia w dziedzinie praktycznej (Niemie- rko, 1990, s.
230) jest następująca:
Tabela 3. Taksonomia celów praktycznych
Poziom I. Działania
A. Czynności ucznia
Kategoria Naśladowanie
działania B.
Planowe spostrzeganie przedmiotów i działań wzorowych w związku z
tymi przedmiotami oraz etapowe wykonywanie własnych działań z
Odtwarzanie systematyczną kontrolą każdego elementu przez porównanie ze wzorem,
działania ewentualnie pod kierunkiem nauczyciela.
Wykonywanie działania praktycznego w całości bez konieczności
jednoczesnego obserwowania wzoru, ale z niewielką jeszcze płynnością i
skutecznością. Uczeń
koryguje działanie
na podstawie
własnego doświadczenia i jest w stanie ćwiczyć je samodzielnie.
II. Umiejętności Sprawność
działania Dokładne wykonywanie wyuczonego działania praktycznego i
w osiąganie zamierzonego wyniku, jeżeli istotne okoliczności tego działania
stałych warunkach nie ulegają zmianie. Ewentualna zmiana sytuacji, a zwłaszcza potrzeba ko-
Sprawność ordynacji tego działania z innymi złożonymi czynnościami, zakłóca jednak
działania jego płynność, a dostosowanie do zmiany pochłania wiele energii.
w zmiennych
warunkach Automatyzacja działania pozwalająca na uzyskiwanie najwyższej
skuteczności przy bardzo niewielkim nakładzie energii i czasu. Struktura
działania jest elastyczna, a jego powiązanie z innymi działaniami jest
harmonijne. Pierwowzory tej taksonomii (Simpson, 1966; Harrow, 1972) były oparte na obserwacji
ruchów małego dziecka, nauki pisania, ćwiczeń artystycznych (zwłaszcza baletowych) i