potraktujemy jako jedną z dziedzin kształcenia, na tyle odmienną od pozostałych, iż nie objętą
sprawdzaniem i ocenianiem osiągnięć. Nauczyciel bowiem kształci motywację, lecz nie
„egzaminuje z motywacji”, a w każdym razie nie czyni tego wprost, lecz poprzez osiągnięcia
praktyczne i poznawcze ucznia.
Taksonomia celów motywacyjnych
Celami kształcenia nazywamy zamierzone osiągnięcia uczniów, to jest oczekiwane
wyniki uczenia się. Cele kształcenia dadzą się definiować i porządkować, a narzędziami ich
porządkowania są taksonomie celów kształcenia. Taksonomia celów kształcenia to
hierarchiczna klasyfikacja celów określonej dziedziny: motywacyjnej, praktycznej lub
intelektualnej. Taksonomia celów kształcenia dziedziny motywacyjnej może być ujęta następująco
(Niemierko, 1990, s. 223-226):
Tabela 2. Taksonomia celów motywacyjnych
Poziom Kategoria
I. Działania
A. Uczestnictwo w
działaniu Czynności ucznia
Świadome i uważne odbieranie określonego rodzaju bodźców oraz
wykonywanie czynności odpowiadających przyjętej roli, jednak bez
B. Podejmowanie wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania, ani
działania go nie podejmuje z własnej woli, natomiast chętnie dostosowuje się do
sytuacji. Samorzutne rozpoczynanie danego rodzaju działania i wewnętrzne
zaangażowanie w wykonywanie danego rodzaju czynności. Uczeń nie tylko
dostosowuje się do sytuacji, w jakiej się znalazł, ale i organizuje ją w pewien
sposób. Jest to jednak postępowanie jeszcze mało utrwalone.
II. Postawy
C. Nastawienie na
działanie D.
Konsekwentne wykonywanie danego rodzaju działania na skutek trwałej
potrzeby wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego wyników. Uczeń
System działań jest zwolennikiem tego działania i zachęca do niego innych; poglądom jego
brak jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.
Regulowanie określonego typu działalności za pomocą harmonijnie
uporządkowanego zbioru zasad postępowania, z którymi uczeń identyfikuje
się do tego stopnia, że można je uważać za cechy jego osobowości. Uczeń
nie zawodzi nawet w bardzo trudnych sytuacjach, a jego działania
odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.
Hierarchiczność taksonomii celów kształcenia polega na zawieraniu się niższych kategorii
celów w kategoriach wyższych. Niemożliwe jest na przykład (B) podejmowanie działania bez