Iwona Piotrowska 2003, Ewaluacja metod nauczania w edukacji geograficznej [w]: M.
Śmigielska, J. Słodczyk (red.), Edukacja geograficzno-przyrodnicza w dobie globalizacji i
integracji europejskiej. PTG, Uniwersytet Opolski, Opole, 39-42.
Ewaluacja metod nauczania w edukacji geograficznej
W literaturze dydaktycznej pojęcie „metoda nauczania” utożsamiane jest z terminem
„metoda kształcenia” i oznacza „wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności
nauczycieli i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w
osobowości uczniów” (Okoń 1998). Sposób „systematycznie stosowany” nie stanowi sposobu
„stosowanego wielokrotnie”, lecz jak ujmował Kotarbiński (Kotarbiński1957, za Okoń 1998)
„z intencją zastosowania przy powtórzeniu się tego zadania”. Pojęcie „metoda” pochodzi od
greckiego słowa methodos, co oznacza badanie, sposób badania, droga dochodzenia do
prawdy, etymologicznie jest więc powiązane z tym znaczeniem, jakie ma metodologia czy
metodyka badania i poszukiwania prawdy. Według W. Okonia (1998) o wartości metody
kształcenia decyduje charakter czynności nauczycieli i uczniów oraz środków dydaktycznych
wspierających niektóre czynności. Mówiąc o metodzie kształcenia uwzględnia się logiczny
tok nauczania, wyróżniając tok indukcyjny i dedukcyjny. W takim więc rozróżnieniu ważne
jest dostrzegania logicznego nurtu pracy nauczyciela i uczniów (Okoń 1998).
Metody nauczania zmieniały się w czasie i obecnie ich rozumienie znacznie odbiega od
tego, jak je pojmowano dawniej. Wielowiekowe prace dydaktyków zmierzające do
rozpoznania procesów nauczania przyniosły rozwój różnorodnych systemów nauczania (Jan
A. Komeński, Jan Jakub Rousseau, Jan Fryderyk Pestalozzi, John Dewey, Celestyn Freinet,
(Okoń 1998), a wraz z nimi wprowadzały określone metody nauczania. Najstarszymi
historycznie są słowne metody nauczania, w których dominującym sposobem nauczania było
przekazywanie przez nauczyciela gotowych wiadomości za pomocą słowa mówionego,
pisanego oraz przyswajanie ich przez uczniów. Metody te ukształtowane głównie w szkole
średniowiecznej, przetrwały do współczesnych czasów a w niektórych przypadkach stanowią
wyłączne metody nauczania. Mimo wielkich osiągnięć J.A. Komeńskiego, J.F. Pestalozziego
i pedagogiki wielkich reform, metody słowne stanowiły i nadal stanowią najważniejszy
sposób nauczania. Wyrazem ich dominacji w dydaktyce jest fakt, iż w wielu, w tym we
wszystkich polskich podręcznikach dydaktyki lat międzywojennych, w klasyfikacji metod
1