W przykładzie tym występuje zarówno określenie czynności (rozpoznanie tkanki), jak i
warunków (mikroskop, powiększenie, szkiełko) oraz wymagań (5 minut, 5 elementów). Jest
to niemal kompletny zapis zadania testowego sprawdzającego opanowanie danej czynności.
Na ogół nie musimy wszakże posuwać operacjonalizacji każdego celu tak daleko, gdyż
warunki wykonywania poszczególnych czynności oraz poziom ich biegłości mogą być z
grubsza określone dla większej grupy czynności składających się na treść kształcenia. Mimo
to znajomość procedury operacjonalizacji celów jest dla nauczycieli bardzo przydatna.
Materiał kształcenia
Wśród warunków wykonywania czynności przez ucznia główną rolę odgrywa
udostępniana mu informacja o sytuacji, w jakiej działa: o przedmiotach, strategiach,
technikach i miarach jakości tej czynności.
Informację wykorzystywaną w kształceniu nazywamy materiałem kształcenia. Materiał
ten jest przedstawiany w programach kształcenia słownie, w podręcznikach - słownie i
poglądowo, a w procesie kształcenia - słownie (np. w pogadance), poglądowo (np. w pokazie)
i praktycznie (np. w ćwiczeniach warsztatowych).
Materiał kształcenia może być określony w celach operacyjnych kształcenia. W podanych
poprzednio przykładach celów mamy:
Znajomość ważnych dla romantycznej biografii faktów z życia i twórczości Adama
Mickiewicza. Rozpoznawanie cytatów i aluzji romantycznych w utworach późniejszych epok.
Uczeń potrafi przerysować element z rysunku złożeniowego.
Uczeń potrafi wymienić formy opieki socjałnej bezrobotnego.
Słowa zaznaczone kursywą opisują materiał, jakim uczeń powinien umieć operować:
fakty z życia i twórczości poety, utwory epok poromantycznych, rysunek złożeniowy,
wyszczególnienie form opieki. Bez określenia tego materiału nazwy czynności („znajomość”
jako przypominanie, „rozpoznawanie”, „przerysować”, „wymienić”) byłyby ogólnikowe. Inne
warunki (rodzaj wyposażenia, rodzaj wypowiedzi: pisemna lub ustna) nie mają aż tak
wielkiego znaczenia dla opisu czynności.
Sprawność słownego przekazu informacji o warunkach wykonywania czynności
powoduje, że bardzo często nauczanie potrzebnych czynności zastępuje się w szkole
mówieniem o tych czynnościach. Prowadzi to niechybnie do przeładowania programów,
podręczników i lekcji szkolnych mało użyteczną, źle uporządkowaną i nie utrwaloną
informacją, na niekorzyść motywacji uczenia się i umiejętności praktycznych (Niemierko,