Maria Groenwald, 2005, Konstruktywizm w budowaniu szkolnej wiedzy geograficznej, w:
Kopeć K (red), Wspólczesne formy i metody w dydaktyce geografii, Wydawnictwo
“Bernardinum”, Gdynia-Pelplin, 17-26.
Konstruktywizm w budowaniu szkolnej wiedzy geograficznej
Podejmując aktualną problematykę kształcenia w zakresie geografii nie sposób
pominąć w niej znaczenia współczesnego trendu, jakim jest konstruktywizm, a także wpływu,
jaki wywiera on na zachodzące pomiędzy uczniami a nauczycielami relacje. Konstruktywizm,
rozpatrywany jako teoria wiedzy i poznawania, opiera się na założeniu, iż refleksja nad
naszym doświadczeniem jest doskonałym punktem wyjścia do własnego poznawania i
rozumienia otaczającego nas świata. Dla geografii jako przedmiotu szkolnego, którego celem
jest, między innymi, przybliżanie uczniom wiedzy o świecie, poznawanie tego świata na
zasadzie konstruowania wydaje się szczególnie bliskie i przydatne.
1. Założenia konstruktywizmu
Zakłada się, że w konstruktywnym uczeniu się
- wiedza jest budowana przez uczącego się i powstaje na bazie wiedzy wcześniejszej
(od której zależy przebieg aktualnego uczenia się i jego efekty);
- dochodzenie do wiedzy jest procesem, w którym następuje wewnętrzna adaptacja
(organizacja i reorganizacja) doświadczanego świata, prowadząca do coraz lepszego
przybliżania poznawanej rzeczywistości;
- świat szkolny i świat codzienny ucznia nie są rozłączne (Bałachowicz 2003).
Wynika stąd, iż w procesie uczenia polegającym na konstruowaniu wiedzy, istnieje
związek między indywidualnymi potrzebami uczącego się i posiadaną przez niego
przedwiedzą o świecie, a szkolną wiedzą geograficzną i wymaganiami programowymi.
Związek ten polega na zrównoważonym łączeniu indywidualizmu ucznia, jego autonomii i
kreatywności ze społecznym kontekstem uczenia się, społecznymi wymaganiami i
standardami, dzięki czemu jego rozwój nie odbywa się w próżni. Kształcąc w zakresie
geografii trzeba też pamiętać i o tym, że każdy uczeń posiada pewną przedwiedzę, na którą
składają się: uczniowska wiedza pozaszkolna i szkolna wiedza o świecie.
Pozaszkolna wiedza o świecie, w zależności od wieku, zainteresowań, doświadczeń
ucznia, może przybierać różne wymiary - od lokalnego (ograniczającego się do najbliższego
miejsca, do najbliższego otoczenia, poznawanego poprzez doświadczanie bezpośrednie –
samodzielne i z pomocą wiedzących od niego więcej np. opiekunów, rodzeństwa) po coraz
dalszą przestrzeń poznawaną przez uczącego się za pośrednictwem modeli, okazów, ilustracji,
fotografii, filmów, książek, Internetu, innych mediów oraz ludzi. Ta osobista wiedza
pozaszkolna, potoczna, nieformalna jest uzyskiwana w wyniku naturalnego doświadczania
rzeczywistości, własnych obserwacji i samodzielnego uczenia się.
Z kolei wiedza szkolna, reprezentowana przez uproszczony system wiedzy geograficznej,
pochodzi z podręcznika lub od nauczyciela i częściej bywa przekazywana uczącemu się niż
przez niego pozyskiwana w procesie myślenia. Na wiedzę podręcznikową składają się treści
zawierające jednoznaczną koncepcję świata jako obiektywnie istniejącej rzeczywistości,
niezależnej od poznających ją osób, ich nastawień i posiadanej przedwiedzy. Wiedza, którą