Każdy z nas rozwiązał setki różnych zadań z matematyki, fizyki, chemii, biologii, geografii.
Choć są one ważne w procesie dydaktycznym, to trzeba wyraźnie podkreślić, że rozwiązywanie
zadań nie stanowi celu nauczania. Nie uczymy się po to aby rozwiązywać zadania, ale po to
aby lepiej żyć w przyszłości. Zadania mają być jedynie środkiem do osiągnięcia tego celu. Co
robić, aby zadania przyrodnicze nie były zmorą edukacji? Jakie zadania i jakie strategie ich
rozwiązywania mogą być szczególnie przydatne w nauczaniu przyrody?
Ze względu na niewielką objętość tego artykułu omówimy niżej tylko dwie, wypróbowane
przez nas kategorie i strategie stosowania zadań w nauczaniu przyrody. Jedną tradycyjną,
wywodzącą się od włoskiego fizyka Enrico Fermiego oraz drugą nowoczesną, bazującą na
zastosowaniu najnowszych technik informatycznych.
Zadania Fermiego
Enrico Fermi (1901 – 1954) otrzymał Nagrodę Nobla w 1938 roku za odkrycie reakcji
jądrowych wywołanych przez powolne neutrony oraz za odkrycie jądrowych reakcji
łańcuchowych. Fermi słynął z niezwykłej intuicji i umiejętności prostego tłumaczenia najbardziej
skomplikowanych teorii. Uwielbiał rozwiązywać efektowne zadania związane z szacowaniem
różnych wielkości.
Prof. Andrzej Kajetan Wróblewski w cyklu “Uczeni w anegdocie” zamieszczanym w “Wiedzy
i Życiu” przytacza zwierzenia Fermiego: “Nie potrafię już śledzić tych nowości formalizmu.
Wybrałem się na wykład jednego ze współpracowników Oppenheimera i przygnębiło mnie to,
że niczego nie byłem w stanie zrozumieć. Najbardziej poruszyło mnie jednak ostatnie zdanie
wykładowcy, który powiedział: to jest właśnie teoria rozpadu beta Fermiego.
Zadania Fermiego należą do tzw. zadań otwartych. Nie zawierają wszystkich danych
potrzebnych do rozwiązania problemu. Zbliżone są one do tych wyzwań, które stawia nam
samo życie. Ich rozwiązywanie czyni nauczanie bardziej wiarygodnym. Nauczanie ma przecież
przygotować młodych ludzi do życia, a w życiu nikt nam nie wypisuje wszystkich wartości
danych i szukanych.
Niżej podajemy kilka przykładów zadań Fermiego:
Wyobraź sobie, że kandydat na prezydenta chce uścisnąć rękę wszystkim Polakom. Ile czasu
musiałby na to poświęcić.
Ile kg chleba zjesz w swoim życiu?
Jak długo podróżowałbyś na Słońce poruszając się z szybkością samochodu?
Jak długo kopałbyś tunel przechodzący przez środek Ziemi, gdybyś dziennie posuwał się o 10 m?
Ile kilometrów drogi przebędziesz w drodze do szkoły w czasie tego roku szkolnego?
Wyznacz procentową zawartość wody w wilgotnym ręczniku.
Ile żarówek elektrycznych można zasilić energią słoneczną padającą na powierzchnię dachu
domu, w którym mieszkasz?
Ile kilogramów śmieci produkuje Twoja rodzina w ciągu jednego roku?
Na ile kąpieli wystarczy każdemu mieszkańcowi Krakowa wody z jednej największej ulewy?
Oszacuj liczbę źdźbeł trawy na boisku szkolnym?
Ile ziaren cukru jest w jednym kilogramie cukru?
Oszacuj, jaką powierzchnię mają razem wszystkie stoły znajdujące się w mieszkaniach
polskich rodzin?
Oszacuj, ile kilometrów przejdziesz na piechotę w ciągu całego twojego życia.
Porównaj moc swojego organizmu z mocą waszego domowego odkurzacza elektrycznego.
Oszacuj, ile ton węgla zwartego w wydychanym dwutlenku węgla wyemitują do atmosfery w
czasie jednego roku wszyscy mieszkańcy Krakowa.
Porównaj masę wszystkich mrówek na Ziemi z masą wszystkich słoni.
43