Sformułowane w ten sposób zadania mogą początkowo wydawać się bardzo trudnymi, ale
wbrew pozorom, stosunkowo łatwo, da się uzyskać przybliżone odpowiedzi. Kluczem do tego
jest znalezienie odpowiednich danych i dokonanie szacunkowych obliczeń. Gdy takich danych
brak, to możemy je oszacować, wykorzystując przy tym rozsądne założenia. W życiu bardzo
rzadko potrzebne są bardzo dokładne obliczenia.
Zachęcamy nauczycieli przyrody do tego, aby dużą wagę przykładali do doboru treści zadań.
Dobór zadań, które zapiszą się po latach w pamięci uczniów jako zdania przyjazne i przydatne a
nie jako narzędzie nudy, jest sprawą pierwszorzędnej wagi.
Czy Ty drogi czytelniku, potrafisz przypomnieć sobie zadanie, które wywarło tak duże
wrażenie, że pamiętasz je do dziś? Niżej przytoczymy zadanie, które zrobiło ostatnio duże
wrażenie na naszych studentach.
Wyobraź sobie, że Twoje ciało „rozłożono” na pojedyncze atomy i „rozsiano” je równomiernie
po całej powierzchni Ziemi. Ile atomów znalazłoby się na jednym metrze kwadratowym?
Niżej proste rozwiązanie tego zadania.
W ciele człowieka o masie 50 kg znajduje się około 36 kg wody. 36 kg wody to 2000 moli.
W jednym molu jest liczba Avogadro cząsteczek: N A = 6,02 ∙ 10 23 . W jednej cząsteczce wody są 3
atomy (dwa atomy wodoru i jeden atom tlenu). Razem n = 3,6 ∙ 10 27 atomów.
Powierzchnię Ziemi można oszacować w przybliżeniu, korzystając ze wzoru: S = 4 ∙π∙R 2 ,
gdzie R = 6370 km, co daje wartość S = 5,099 ∙ 10 20 mm 2 .
Na jeden milimetr kwadratowy powierzchni przypada zatem co najmniej 7 000 000 atomów
(uwzględniliśmy jedynie atomy wchodzące w skład wody). Na jednym metrze kwadratowym
byłoby ich około 1000 razy więcej niż ludzi na całej Ziemi.
Kilka uwag na temat nudnych zadań
Pamiętamy czasy, gdy zmuszano nas do rozwiązywania zadań polegających na obliczaniu
indukcyjności solenoidu, czasu staczania się kuli po równi pochyłej, obliczania rozpuszczalności
uwodnionego węglanu sodu w wodzie, główkowania na temat tego ile trzeba wziąć perhydrolu,
aby mieć tyle nadtlenku, ile zawiera go 50 g wody utlenionej będącej jego 30% roztworem,
kazano wymienić z pamięci nazwy elementów budowy morfologicznej stawonogów, czy
wykazywać zależności między typem aparatu gębowego pędraków a sposobem pobierania
pokarmu. Podobne zadania można znaleźć w zbiorach dla maturzystów. Wydaje się, że udzielanie
odpowiedzi na takie pytania nie jest marzeniem naszych uczniów. To droga do zniechęcenia do
nauk przyrodniczych.
Uważamy, że zadania powinny być, w miarę możliwości, interesujące dla uczniów.
Interesujące tzn. takie, na które chce się znać odpowiedź. Takie, które związane są z życiem
codziennym, których rozwiązanie jest ilustracją przydatności nauk przyrodniczych zarówno
w obszarze zastosowań praktycznych jak i w obszarze ciekawości poznawczej. Dobrze jest
jeśli zadanie jest treściowo związane z uczniem bo wówczas jest on mocniej zaangażowany
w jego rozwiązanie. Szczególnie ważne jest to we wstępnej fazie nauczania, gdy kształtują się
zainteresowania uczniów. Niżej podaję przykłady takich zadań z kursu przyrody na najniższym
poziomie nauczania [Błasiak, 2005; 2006, 2007].
Zaproponuj metodę oszacowania:
- liczby włosów na Twojej głowie.
- liczby gwiazd na niebie.
Oszacuj (oblicz w przybliżeniu) masę powietrza zawartą w Twojej klasie. Porównaj ją z masą
swojego ciała.
Oszacuj nacisk wywierany przez powietrze na Twoją głowę. Porównaj go z ciężarem
peugeota 207.
Zastanów się, w jaki sposób wyznaczyć masę wody, która wyparowała z wilgotnego ręcznika.
44