Tabela 2. Liczba artykułów naukowych i konspektów lekcji poruszających różne problemy bioetyczne.
Zagadnienie Liczba artykułów
Liczba konspektów
lekcji choroby
weneryczne, 6
5 AIDS
badania genetyczne
9 2
dom, rodzina
1 2
edukacja seksualna
7 11
rozmnażanie i rozwój
14 11
Wyniki analizy:
Na podstawie analizy wybranych programów nauczania można stwierdzić, że występuje w
nich wiele tematów, które dotykają zagadnień bioetycznych (tabela 3).
Niektóre problemy i zagadnienia bioetyczne wymagają czegoś więcej niż tylko wiedzy
czysto biologicznej. Jest wiele problemów etycznych na jakie napotyka nauczyciel przy realizacji
niektórych treści programowych. Jest również wiele tematów, o których wyjaśnienie proszą
uczniowie. Dotyczą one takich zagadnień jak: /1/ człowiek jako gatunek biologiczny (segregacja
rasowa, fałszerstwa naukowe), /2/ transplantacja narządów – szacunek do zmarłych ludzi i ich
ciał, eutanazja – szacunek dla życia i „śmierć na życzenie”, etyka zawodowa pracowników służby
zdrowia – zasady higieny osobistej, pierwsza pomoc, etyczne aspekty wyboru zawodu lekarza i
pielęgniarki, /3/ krytyka polityki demograficznej ograniczającej administracyjnie liczbę dzieci
(godność ludzką podważa nakaz posiadania jednego dziecka, najlepiej płci męskiej), /4/ regulacja
nerwowo – hormonalna (dobra nauki mogą być wykorzystywane także do złych celów, np. hormony
stosowane przez sportowców), /6/ choroba jako wynik zakłócenia równowagi biologicznej
(sposoby zmniejszania liczby chorób na świecie, eksperymenty na zwierzętach), /5/ problem
przerywania ciąży – prawo do życia ma każdy – nowo poczęte dziecko też - wkracza brutalnie w
naturalną prokreację, nasuwa myśl o zabijaniu dzieci. W Polsce przerywanie ciąży było regulowane
ustawą z 1956 roku – ciążę można było przerwać z powodu względów zdrowotnych matki i płodu,
trudnych warunków życiowych, podejrzenia o gwałcie. Wykonywano dosyć dużo tego rodzaju
zabiegów – to wywołało dyskusje. Istniały bowiem opinie, że lepiej jest zapobiegać ciąży niż ją
przerywać. Tym bardziej, że pierwotna wersja przysięgi Hipokratesa zawierała zakaz przerywania
ciąży, obecnie – po modyfikacji – już nie zawiera tego fragmentu, /6/ „dzieci z probówki” – należy
zwrócić uwagę uczniów na fakt, że tak naprawdę nie można przewidzieć skutków zmiany rozwoju
zarodka w wyniku sztucznego zapłodnienia i przebywania zarodka poza organizmem matki tuż
po zapłodnieniu. Niemniej jednak, genetycy twierdzą, że jest to bardzo dobra metoda radzenia
sobie z niepłodnością kobiet za pomocą in vitro. Tymczasem istnieją przeszkody moralne – kobiety
„nosicielki ciąży”, matki genetyczne, matki prawne. Kłopotliwe jest też: zjawisko zastępczej matki,
handel komórkami jajowymi, przechowywanie zarodków) [Flis, 1997].
W wielu programach nauczania oraz podręcznikach szkolnych na różnych poziomach
kształcenia poruszana jest kwestia embriologii. Zajmuje się ona rozwojem organizmów od
zapłodnienia komórki jajowej do urodzenia się osobnika, a embriologia doświadczalna często
nazywana jest biologią rozwoju. Badania z zakresu embriologii obejmują hodowle in vitro jaj i
wczesnych zarodków i ich przeszczepianie – dotyczy to również wczesnych zarodków ludzkich
[Niemierko, 1975; Adamscy, 2005]. W nocy z 25 na 26 lipca 1978 roku urodziło się pierwsze
„dziecko z probówki”. Pojawiło się w związku z tym wiele kwestii dotyczących etyki sztucznego
zapłodnienia: ustalenia rodziców, rodzeństwa dziecka w przypadku kilkuset klonów pojęcia matki
w sensie genetycznym i biologicznym. Problemem bioetycznym jest również dylemat, co zrobić z
zamrożonymi embrionami, jeśli za pierwszym razem zabieg in vitro zakończył się powodzeniem.
57