Zadania w nauczaniu przyrody - od tradycji do nowoczesności
Błasiak Władysław
Godlewska Małgorzata
Rosiek Roman
Celem edukacji szkolnej jest przygotowanie ucznia do życia w nowoczesnym społeczeństwie.
Głównymi celami edukacji przyrodniczej jest zaciekawienie ucznia światem przyrody oraz
wyposażenie go w umiejętność:
• Stawiania hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacji.
• Praktycznego wykorzystanie wiedzy przyrodniczej.
• Poszanowania przyrody.
• Przeprowadzania obserwacji, pomiarów oraz planowania i wykonywania prostych
eksperymentów. Jako nauczyciele akademiccy jesteśmy żywo zainteresowani wszelkimi strategiami
nauczania, które są najbardziej efektywne w realizacji powyższych celów. Niżej przytaczamy, za
T. Wrzesniewski z University of British Columbia, szacunkowe wartości skuteczności (trwałości
uzyskanej wiedzy) dla różnorakich strategii nauczania [Wrzesniewski, 2008], [Mighty, 2008].
Wynika z nich, że skuteczność tradycyjnych wykładów, na tle innych możliwych strategii
nauczania, jest niepokojąco niska (Tab. 1). Podobne dane z naszej polskiej praktyki podaje
Mikina i Zając [2008].
Tab. 1. Efektywność różnych strategii nauczania.
STRATEGIE NAUCZANIA
Procent skuteczności
Wykład 5
Czytanie 10
Środki audiowizualne
15 Demonstracje
30 Grupy dyskusyjne
50 Laboratoria
75 Uczenie innych
90 Nawet przy bardzo krytycznym stosunku do powyższych danych, trzeba się zgodzić z tezą, że
najbardziej efektywnymi strategiami w nauczaniu są te, które możliwie maksymalnie aktywizują
ucznia. W procesie uczenia zwiększa się liczba oraz trwałość połączeń synaptycznych w mózgach
naszych uczniów i studentów. Rekonstrukcja połączeń synaptycznych jest dodatnio skorelowana
z aktywnością słuchaczy.
Jak tę aktywność stymulować na zajęciach z trudnych [Błasiak, 1994] przedmiotów
przyrodniczych? Jedną z najstarszych strategii dydaktycznych jest rozwiązywanie przez uczniów
różnorakich zadań. Mogą one mieć charakter użyteczny, albo czysto teoretyczny lub estetyczny,
związany z zaspokojeniem ciekawości poznawczej (np. wyznaczanie liczby gwiazd na niebie,
czy obserwacją barw tęczy). Mogą być rachunkowe, obserwacyjne, doświadczalne. Stawiamy je
uczniom po to, aby mogli ćwiczyć te umiejętności, które będą im potrzebne w dorosłym życiu.
Paradoksalnie jest tak, że uczniom dorosłe życie wydaje się być fascynujące, zaś zadania (które
mają ich do tego życia przygotować) uważają często za nudne i zniechęcające.
42