Get Adobe Flash player
Kształcenie chemiczne na przestrzeni ostatnich lat uległo głębokim zmianom. Zmieniały się koncepcje nauczania tego przedmiotu, inne były główne założenia dotyczące wiedzy chemicznej jaką powinien opanować uczeń po ukończeniu danego szczebla edukacji. Koncepcje w dużej mierze był uzależnione od kierunków polityki państwowej w danym okresie czasu, częściowo od panującej mody oraz od panujących poglądów na temat roli chemii życiu człowieka. W założeniach kolejnych koncepcji nauczania przechodzono coraz bardziej od dążenia do pamięciowego opanowania przez ucznia faktów, do wyrabiania umiejętności wykonywania pewnych operacji umysłowych. Analiza treści ogólnych programów kształcenia pozostawała czasami większej lub mniejszej sprzeczności z wytycznymi do realizacji konkretnych treści przedmiotowych. Innowacje zakresie kształcenia chemicznego są w pewnym sensie sterowane przez ministerstwo. Czego dowodem jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół rozporządzenie to zostało opublikowane w dniu 15 stycznia 2009. Analizując ten dokument nasuwa się pytanie czy wprowadza on jakieś innowacje w zakresie treści kształcenia. Nie chodzi o dołożenie dodatkowych treści ale o zastąpienie starych, nie aktualnych już punktu widzenia naukowego treści, bardziej aktualnymi. W zakresie chemii trudno mówić o jakiejś innowacji, gdyż podstawowe treści nie uległy zmianie względem poprzedniej podstawy programowej, natomiast wyraźnie odstąpiono od aktualnych z punktu widzenia naukowego treści na rzecz przestarzałych, w niektórych przypadkach są to treści z przed ponad 100 lat nieaktualne już od kilkudziesięciu. Tych działań raczej nie można zaliczyć do innowacji. Innowacyjnością tegoż programu jak wielu poprzednich miało być odejście od pamięciowego opanowania materiału na rzeczy wyrabiania umiejętności oraz wykonywania pewnych operacji. Jedną z takich umiejętności jest między innymi umiejętność odczytania informacji z tabel i zestawianie ich a następnie wykorzystanie w toku rozwiązywania zadań problemowych. W chemii taką tabelą był i jest układ okresowy pierwiastków chemicznych. Uczeń powinien umieć odczytać symbol pierwiastka z układu okresowego gdzie w odpowiedniej kratce podane są jego nazwa i symbol a następnie umieć go wykorzystać w pisaniu wzoru związku chemicznego. Innowacją w tym zakresie w podstawie programowej jest dokładnie podanie, które symbole pierwiastków uczeń ma znać i stosować do zapisywania wzorów. Czy taką zmianę nawiązującą do starych metod nauczania, a powszechnie krytykowaną przez dydaktyków można uznać za innowacje? Przykładów takich pseudo innowacji w podstawie programowej do nauczania chemii można by wskazać jeszcze wiele. Nie wdając się w dalszą krytykę podstawy programowej do nauczania chemii można stwierdzić, że wymaga ona dużych innowacyjnych działań. Działania innowacyjne dotyczące nauczania powinny w pierwszym rzędzie dotyczyć podstawowych założeń kształcenia chemicznego. Należy w tych działaniach wyraźnie rozgraniczyć treści określane jako przydatne w życiu codziennym od treści dających ogólne wyobrażenie o tym przedmiocie. Czytając obecną podstawą programową można odnieść wyrażenie, że jest ona bliższa niż poprzednia ideom herbartyzmu, gdyż wielu miejscach jest zbyt szczegółowo określenie co uczeń “ma potrafić”, wraz z uszczegółowieniem wiąże się z wyraźnie kształcenie dyrektywne. Dlatego też program powinien odwoływać się do idei progresywistów. Aby to zrealizować w umiejętnościach, które powinien nabyć uczeń powinny się znaleźć określenia stwierdzające jaki problem jak zadania problemowe powinien umieć rozwiązać uczeń. Przykładem takiego zapisu byłoby stwierdzenie: uczeń na podstawie nazwy lub wzoru potrafi napisać równanie reakcji kwasu z wodorotlenkiem. Z podstawy programowej wynika, że uczeń musi umieć napisać wzory sumaryczne czterech wodorotlenków i siedmiu kwasów nieorganicznych, czy to jest innowacja idąca w kierunku rozwiązywania problemów chemicznych? Kolejne innowacje powinny objęć swym zasięgiem zakres przekazywanych treści nauczania. Treści te należy tak zmienić, aby odpowiadały współczesnym poglądom panującym w tej dziedzinie nauki. Oczywiście, że powinny one być dostosowane do możliwości odbioru 13