1. NAUCZANIE PRZYRODY W SZKOLE PODSTAWOWEJ
We wprowadzonej przed czterema laty reformie oświatowej zerwano z dotychczasowym podziałem na
akademickie dziedziny nauk przyrodniczych. Biologię, geografię, chemię i fizykę zastąpiono na drugim
etapie kształcenia blokowego nowym przedmiotem – przyroda. Zgodnie z zaleceniami zapisanymi w
podstawach programowych przedmiotów ogólnokształcących opracowanych przez MEN oraz
programem nauczania przyrody w szkole podstawowej, wiedza przekazywana na lekcjach w klasach IV-
VI powinna tworzyć zintegrowaną całość z wyeksponowaniem zależności przyczynowo – skutkowych
(Błaszczyk i współautorzy 1993). Zapoznanie uczniów ze zjawiskami przyrody uwzględniające aspekty
biologiczne, geograficzne, chemiczne i fizyczne, umożliwia całościowe postrzeganie przez nich
rzeczywistości przyrodniczej, co odpowiada ich potrzebom rozwojowym. Dziecko na tym etapie edukacji
nie posiada jeszcze umiejętności analizowania rzeczywistości. Proces analizy dopiero się w nim zaczyna.
Dlatego zaobserwowane w przyrodzie zjawiska postrzegane w tym wieku jako całość, będą stanowić
podstawę do poznania bardziej szczegółowych zjawisk i procesów w kolejnych latach nauki. Integracja
wiedzy z różnych przedmiotów w klasach IV-VI umożliwia także płynne przejście od nauczania
zintegrowanego na pierwszym etapie edukacyjnym do rozdzielenia poszczególnych dyscyplin wiedzy na
trzecim. Reforma oświatowa przyniosła ze sobą także odejście od dotychczasowego nauczania zmierzającego do
przekazania jak największej ilości informacji (wiedzy encyklopedycznej). W procesie nauczania
podkreśla się dziś ogromne znaczenie kontaktu uczniów z naturą, z najbliższym otoczeniem i powiązania z
nim przekazywanych treści. Kontakt z przyrodą powoduje zaangażowanie emocjonalne uczniów, a przez
to zdecydowanie szybsze i trwalsze przyswajanie wiedzy. Zajęcia terenowe umożliwiają przy tym
sprawdzenie posiadanej wiedzy i umiejętności w praktycznym działaniu, podejmowanym w naturalnych
warunkach. Wydaje się, że angielska nazwa tego przedmiotu „Science” - podobnie jak polska, wcześniejsza:
„Przyrodoznawstwo” - „Nauka o Świecie” - oddaje w pełni treści, jakie powinny znaleźć się w nauczaniu
przyrody. Niemniej nie da się uniknąć wprowadzania pewnych definicji i pojęć, wynikających z
formalnych wymagań stawianych przed podejmującymi naukę w gimnazjum. Należy jednak pamiętać,
aby wprowadzać te treści raczej w klasie VI, aniżeli w IV.