Wiedza na temat zdrowia i higieny w programach nauczania przyrody w
szkole podstawowej
Wojciech Mikos
Karolina Czerwiec
Wprowadzenie Zadania współczesnej edukacji powiązane są z podstawą programową kształcenia ogólnego,
programami nauczania i standardami kształcenia. Pojawiają się tu wyraźnie widoczne tendencje
zmian w podejściu do wiedzy szkolnej i społecznej. Jednym z elementów tej wiedzy jest
kształtowanie postawy odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych, rozumienie powiązania
między człowiekiem a środowiskiem [Potyrała, 2011]. Bardzo ważnym zadaniem szkoły jest
edukacja zdrowotna, której celem jest kształtowanie u dzieci i młodzieży zdolności dbania o
zdrowie własne i innych ludzi oraz budowanie warunków sprzyjających zdrowiu [MEN, 2009].
Zdrowie jest uznawane za podstawowe pojęcie w edukacji, a 65% dorosłych Polaków wymienia
je jako warunek szczęśliwego życia [Woynarowska, 2007].
Edukacja zdrowotna to proces, który oparty jest na naukowych zasadach stwarzających
możliwość uczenia się oraz podejmowania świadomych decyzji odnośnie zdrowia. Odpowiedzialne
za ten proces są rodzina, system edukacji i społeczeństwo. Edukacja zdrowotna powinna
być częścią codziennego życia dziecka, bo zdrowie jest przecież podstawowym warunkiem
efektywnego procesu wychowawczego. Powinien więc on opierać się na zapewnieniu wszystkim
uczniom podstawowych potrzeb w zakresie zdrowia zależnie od indywidualnych predyspozycji
dziecka. Istnieje powszechna opinia, że prowadzenie tego rodzaju edukacji właśnie przez szkołę,
jest najbardziej skuteczne [Potyrała, Walosik, 2007].
Metodyka badań
Cele badań koncentrują się na: /1/ określeniu miejsca zagadnień dotyczących zdrowa i higieny
człowieka na poziomie szkoły podstawowej, /2/ analizie programów nauczania przyrody w szkole
podstawowej pod kątem treści na temat zdrowia człowieka i jego zachowań w zakresie higieny,
/3/ zbadaniu sposobów popularyzowania wiedzy na temat zdrowia człowieka w czasopiśmie
naukowo-dydaktycznym. Sformułowano hipotezę badawczą zakładającą, że: Edukacja w zakresie zdrowia i higieny
na poziomie szkoły podstawowej nastawiona jest zarówno na diagnozę chorób i skutków
niewłaściwych zachowań zdrowotnych, jak i na wskazywanie zachowań bezpiecznych
sprzyjających zdrowiu.
W celu weryfikacji hipotezy badawczej przyjęto następujące metody badawcze: analiza
dokumentów [programów nauczania, podstawy programowej, literatury przedmiotowo-
metodycznej], sondaż diagnostyczny.
Koncepcja badań
Dokonano analizy: Podstawy programowej kształcenia ogólnego [MEN, 2009], 5 programów
nauczania przyrody w szkole podstawowej, 4 podręczników szkolnych i zeszytów ćwiczeń.
Przeprowadzono analizę artykułów czasopisma naukowo – dydaktycznego „Biologia w Szkole”
pod kątem występujących w nim treści z zakresu zdrowia i higieny w odniesieniu do biologii
człowieka. Publikowane w czasopiśmie materiały dotyczące zdrowia i higieny podzielono na
artykuły o charakterze naukowym oraz konspekty lekcji zawierające propozycje rozwiązań
dydaktycznych. Od momentu powstania „Biologii w Szkole” [1944 r.], pojawiło się w niej 120
47