Rewolucja czy tylko zwykła innowacja w procesie nauczania chemii
Dariusz Siński
Jan Rajmund Paśko
Gniazdowy program nauczania do duża innowacja zrywająca z dotychczasowym modelem
kształcenia. W pewnym sensie nawiązuje ona do marzeń progresywistów. Ta koncepcja
kształcenia możliwa staje się dzięki możliwością jakie stwarzają techniki komputerowe. Ten
program kształcenia kładzie duży nacisk na intelektualne kształcenie ucznia, na zdobywanie
nie tylko umiejętności w ramach danego przedmiotu ale równocześnie umożliwia wyrabianie
umiejętności niezbędnych w codziennym życiu.
W dydaktyce jak w każdej dziedzinie, zachodzą zmiany efektem, których są reformy. Każda
zmiana to wielki wysiłek osób wprowadzających nowości, a także czas potrzebny, aby na ich
wprowadzanie. Często samo powstanie i weryfikacja jakiejś koncepcji zajmuje kilka lat, po
czym następuje etap najdłuższy, którym realizacja wprowadzonej reformy. Zdarza się tak, że w
niektórych przypadkach tylko pewne fragmenty reformy uzyskują powszechną akceptację.
Proces nauczania jest jedną z dziedzin przechodzących swoistą ewolucję, a każda zmiana
w systemie nauczania może być rozpatrywana w kilku płaszczyznach. Jedną z nich w pewnym
sensie nadrzędną jest struktura szkolnictwa. Zmiany w strukturze wprowadzane są przez
administrację, a nauczyciele i społeczeństwo nie mają praktycznie na jej kształt żadnego
wpływu pod warunkiem, że nie włączą się politycy opozycji. Dlatego zarówno nauczyciele jak i
uczniowie oraz w pewnym sensie rodzice muszą dostosować się do odgórnie przyjętych ustaleń.
Nie wszyscy pedagodzy w pełni akceptują zachodzące zmiany w strukturze edukacji. Przykładem
może być dość liczna grupa nauczycieli uczących dawniej (przed reformą z 1999 r.) geografii w
szkole podstawowej, którzy w dalszym ciągu po mimo upływu 10 lat nie akceptują włączenia
elementów geografii do programu nauczania przyrody w szkole podstawowej. Zmianom ulegają
z czasem programowe treści kształcenia. W tej kwestii nauczyciele mogą już wyrazić swoje
zdanie, ale nie ma to większego wpływu na ustalenia szczebla centralnego. Natomiast w wielu
przypadkach nauczyciele nie akceptując wprowadzanych zmian nauczają dalej „po staremu”.
Odrębnym zagadnieniem jest przebieg procesu kształcenia, czyli zagadnienia bezpośrednio
związane z metodyką nauczania danego przedmiotu. Reformę można wprowadzać całościowo
lub tylko częściową np. obejmującą tylko programy kształcenia.
Najbardziej znaną reformą polskiego szkolnictwa była reforma jędrzejewiczowska. Została
ona wprowadzona w 1932 roku przez ówczesnego Ministra Edukacji i Wyznań Religijnych,
Janusza Jędrzejewicza. Od jego nazwiska reforma przyjęła swoją nazwę. Wprowadzenie tej
reformy miało na celu opanowanie chaosu w polskim szkolnictwie, który był pozostałością po
działaniach zaborców na ziemiach polskich. Kolejna reforma systemowa została wprowadzona w
drugiej połowie lat 40. XX wieku. Wprowadzała ona siedmioletnią szkołę podstawową (później
rozszerzoną do ośmiu lat ustawą z roku 1961) oraz szkoły średnie. Reforma umożliwiła między
innymi podjęcie studiów także absolwentom liceów zawodowych. Przykładem nieudanej, była
reforma z lat 70. W jej wyniku nauka w szkole podstawowej miała trwać 11 lat. Z reformy
tej wycofano się niebawem po rozpoczęciu jej wdrażania. Rok 1999 zaznaczył się w historii
reformowania w Polsce systemu oświaty wprowadzeniem sześcioletniej szkoły podstawowej,
trzyletniego gimnazjum oraz trzyletniego liceum ogólnokształcącego bądź jego odpowiedników,
w przypadku kształcenia zawodowego. Reforma ta wprowadziła trzyletnie okresy w kształceniu
ucznia. Nauczanie zintegrowane zwane powszechnie jako nauczanie początkowe, obejmujące
klasy 1 - 3. Nauczanie blokowe - drugi etap w szkole podstawowej obejmujące klasy 4 - 6
Następnie gimnazjum i liceum.
94