Aktywne metody nauczania rozwijają się w Polsce już od czasów Komisji Edukacji Narodowej. Jednakże
ostatnio w świetle przeprowadzonej reformy szkolnictwa, nabrały one nowego znaczenia. Nie sposób
wyobrazić sobie dzisiaj lekcji przyrody bez wykorzystania tychże metod. Ułatwiają one uczniowi zdobycie
wiedzy w ciekawy sposób, uczą twórczego rozwiązywania problemów, rozbudzają zainteresowania ucznia
oraz umożliwiają nabywanie nowych doświadczeń, w tym także interpersonalnych.
Według Dale’a uczeń jest w stanie zapamiętać zaledwie 10% z tego, co czyta lub słyszy, 50% z tego, co
widzi i słyszy i aż 90% z tego, co mówi podczas wykonywania danej czynności. Nie bez znaczenia dla
procesu uczenia się jest także emocjonalne zaangażowanie uczniów. Dzieci przyswajają sobie łatwiej
materiał, jeśli są zainteresowane danym przedmiotem i rozumieją wynikające z tego korzyści. Stąd też
kładzie się ogromny nacisk na to, by jak najczęściej korzystać z metod aktywizujących.
Metody te opracowane przez S. Piskorza, w wersji zmodyfikowanej przez P. Charzyńskiego, Z. Podgórskiego
i A. Zalikiewicz, możemy podzielić na:
a. metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy
b. metody waloryzacyjne
c. metody praktyczne
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy polegają na odkrywaniu, metody waloryzacyjne na
przeżywaniu, a praktyczne na działaniu (zob. zał. 1).
Metody aktywizujące łączą proces uczenia z procesem wychowania, pozwalając na całościowy rozwój
osobowościowy uczniów. Przy tym niezwykle ważną rzeczą jest zróżnicowanie tychże metod przy
realizowaniu zaplanowanych treści. Wykorzystywane metody aktywne powinny być zmieniane, aby lekcje
stawały się coraz bardziej atrakcyjne i budziły zaciekawienie uczniów. Niewiele jest dziedzin, które w
równym stopniu co przyroda, dostarczałyby inspiracji dla twórczej działalności ucznia. Dlatego lekcje
przyrody są znakomitą okazją do stosowania wyżej wymienionych metod aktywizujących. Dzięki nim uczeń
nabywa wiedzę w sposób bardziej trwały i atrakcyjny, niż w przypadku tradycyjnego modelu nauczania. Na
skutek prowadzonych w grupach dyskusji i dzielenia się wynikami obserwacji, w sali lekcyjnej często
trudno o idealną ciszę. Jednak efektywność nauczania tymi metodami wynagradza trud włożony w ich
przygotowanie i przeprowadzenie.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie wybranych metod aktywnych w nauczaniu przyrody. Mają one
ogromne znaczenie w nowym stylu nauczania, który łączący wiedzę, wyobraźnię i twórcze myślenie.