Dlaczego jedni ciągle narzekają na swoje życie, zwłaszcza na pracę, a inni, mimo ciągłych przeszkód do pokonania, są zadowoleni i uśmiechnięci? Nastawienie do życia zależy głównie od cech charakterologicznych i temperamentu, niemniej jednak duży wpływ na postrzeganie przez nas rzeczywistości mają również wybrany zawód i wykonywana praca.

„Bez pracy nie ma kołaczy”

Zapewne znasz powyższe przysłowie, jak również inne: „Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”, „Oszczędnością i pracą ludzie się bogacą” czy „Gdzie się z chęcią zejdzie praca, tam się hojnie trud opłaca”. Funkcjonujące we wszystkich kulturach przysłowia dotyczące pracy świadczą o tym, że jest ona niezmiernie ważna w naszym życiu: można wręcz stwierdzić, że je determinuje. Co daje nam praca? Z pewnością nie tylko możliwość zarobku oraz utrzymania siebie i rodziny. Dzięki pracy możemy rozwijać swoje zainteresowania i doskonalić talenty. Praca może mobilizować nas do podejmowania różnych działań i przezwyciężania własnych ograniczeń. Jednak dzieje się tak jedynie wtedy, gdy spełnia ona nasze oczekiwania, odpowiada wykształceniu i predyspozycjom, a czas na nią poświęcony jest wyważony w stosunku do innych aktywności życiowych. Z tego względu podejmowanie decyzji dotyczących przyszłego zawodu i wykonywanej pracy jest procesem niezwykle ważnym.

Zanim wybierzesz zawód

Aby wybrać właściwy zawód (ścieżkę zawodową), warto najpierw odpowiedzieć sobie na następujące pytania:

• Kim jestem i jaką mam osobowość (jakie są mocne i słabe strony mojej osobowości)?
• Jakie wartości życiowe są dla mnie ważne?
• Jakie są moje życiowe cele i w jaki sposób mogę je osiągnąć?
• Jakie posiadam zdolności i umiejętności?
• Jakie czynności są dla mnie przyjemne, a co sprawia mi trudność lub powoduje znudzenie i zniecierpliwienie?
• Czy podoba mi się praca w dużej firmie? Jeśli tak, to czy chcę zostać jednym z przełożonych, czy raczej – pracować na innym stanowisku, niewymagającym podejmowania kluczowych decyzji? Czy wolę mieć własne przedsiębiorstwo? Jeżeli tak, to czy chcę je prowadzić samodzielnie, czy – ze wspólnikiem lub wspólnikami?

Odpowiedzi na te pytania pomogą Ci sprecyzować zbiór preferencji zawodowych, które w rezultacie ułatwią wybór właściwego zawodu.

Gdzie i w jaki sposób szukać informacji o zawodach i stanowiskach pracy?

Przy wyborze zawodu niezwykle ważna jest znajomość aktualnych i przyszłych trendów na rynku pracy. W tym celu warto skorzystać z aktualnej wyszukiwarki zawodów, gdzie każdy zawód jest opisany pod względem zadań zawodowych. Jedna z takich wyszukiwarek znajduje się na stronie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Aby dowiedzieć się, jak w praktyce wygląda wykonywanie określonego zawodu i w jakich warunkach się ono odbywa, warto również:

• wśród rodziny i znajomych poszukać osób, które wykonują ten zawód. Ich opinie i komentarze pozwolą na wyrobienie sobie własnego zdania w tej kwestii.
• przejrzeć fora dyskusyjne. Zamieszczone tam wypowiedzi umożliwią poznanie zalet i wad wybranego zawodu. Można dowiedzieć się więcej, jeżeli forumowiczom zada się pytania związane z tematem.
• zdecydować się na staż, praktyki lub wolontariat. Umożliwią one poznanie zawodu od strony praktycznej, a także zdobycie doświadczenia, co jest niezwykle cenione przez pracodawców.
• wybrać się do poradni zawodowej, gdzie u doradcy zawodowego można uzyskać fachową pomoc związaną z określeniem ścieżki zawodowej.

Doradztwo zawodowe

Doradztwo zawodowe kojarzy się zazwyczaj z pomocą osobom bezrobotnym w poszukiwaniu pracy albo osobom, które chcą zmienić zawód lub charakter czy miejsce wykonywanej pracy. Oczywiście jest to ważna część tego rodzaju działalności, ale nie jedyna, gdyż doradcy zawodowi pomagają również młodym ludziom, którzy dopiero stoją u progu kariery zawodowej. W Polsce możemy wyróżnić dwa zasadnicze rodzaje doradztwa zawodowego:

• poradnictwo zawodowe przeznaczone dla osób dorosłych, skupiające się głównie w poradniach zawodowych w urzędach pracy. Za funkcjonowanie tych poradni odpowiada Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.
• poradnictwo zawodowe przeznaczone dla uczniów, prowadzone w ramach działalności poradni psychologiczno-pedagogicznych w szkołach. Za funkcjonowanie tych poradni odpowiada Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Oprócz dwóch powyższych rodzajów doradztwa zawodowego działają inne ośrodki, w których można uzyskać informacje związane z problematyką wyboru zawodu. Są to: centra informacji i planowania kariery zawodowej, szkolne ośrodki kariery, akademickie biura karier, gminne centra informacji, stowarzyszenia oferujące pomoc w zakresie doradztwa zawodowego.

We wszystkich wymienionych poradniach pracują specjaliści, których zadaniem jest pomoc zainteresowanym we wszelkich sprawach związanych z wyborem zawodu: od wskazania przyszłym pracownikom atutów, z których być może nie zdają sobie oni sprawy, po określenie puli profesji [Profesja – zawód, fach, praca, zajęcie.], jakie ich interesują. U doradcy zawodowego lub szkolnego psychologa czy pedagoga można znaleźć informacje na temat kwalifikacji niezbędnych do wykonywania określonego zawodu lub pracy na interesującym nas stanowisku, czyli dowiedzieć się, jakie typy i stopnie szkół są wymagane oraz jakie kursy i szkolenia warto odbyć. Z doradcą zawodowym można też omówić korzyści i trudności związane z wykonywaniem poszczególnych zawodów. Udzieli on również informacji o tym, w jaki sposób walczyć z obciążeniem psychicznym związanym z wyborem zawodu oraz późniejszymi sytuacjami stresowymi związanymi z rozmowami kwalifikacyjnymi i pierwszymi doświadczeniami na rynku pracy.

Rynek pracy podlega ciągłym zmianom

Rynek pracy to rodzaj rynku ekonomicznego, na którym przedmiotem wymiany jest praca, czyli usługi oferowane pracodawcom przez pracowników o określonych kwalifikacjach. Rynek pracy charakteryzuje się najczęściej nierównowagą popytu i podaży [zobacz rodz. 2.3], polegającą na zwiększonej podaży pracy lub, rzadziej, na zwiększonym popycie na pracę. Jeśli podaż pracy jest wyższa niż popyt, pojawia się zjawisko bezrobocia. Rynek pracy jest zatem miejscem, gdzie spotykają się pracodawca z pracownikiem. Pracownik „sprzedaje” swoje umiejętności, a pracodawca je „kupuje”. Nawet najlepszy specjalista, świetnie wykształcony i uzdolniony w danej dziedzinie, nie zostanie zatrudniony, jeśli na rynku pracy nie będzie zapotrzebowania na jego usługi. Z tego względu, przy planowaniu przyszłej ścieżki zawodowej, trzeba wiedzieć, jakie tendencje występują na rynku pracy lokalnym, krajowym, a nawet zagranicznym. W lepszym rozeznaniu się na rynku pracy pomoże znalezienie odpowiedzi na następujące pytania:

• Jakie zawody i stanowiska pracy najczęściej pojawiają się na portalach z ofertami pracy?
• Czy wybrana przez nas praca znajduje się wśród tych ofert?

Warto też poszukać informacji na temat zawodów, które zanikają już na rynku (np. flisak, garncarz, introligator, kowal, kołodziej, ludwisarz, siodlarz, zdun, rymarz) oraz tych, które się na nim pojawią i które są obecnie najpopularniejsze.

W jakim kierunku pójść?

Żyjemy w XXI w., wszystko wokół szybko się zmienia, również – rynek pracy. Obecnie najdynamiczniej rozwijającymi się dziedzinami są m.in. technologie informatyczne, ochrona środowiska i biotechnologia. Najszybciej rozwijające się działalności zawodowe wraz z opisem tendencji dotyczących wykonywanych w ich ramach zawodów przedstawiono w tabeli 1.3.

Tabela 1.3. Rozwijające się obszary działalności zawodowej.

	Ciekawostka z Unii Europejskiej
	Czy wiesz, że instytucje Unii Europejskiej zatrudniają aż 40 tys. osób ze wszystkich krajów członkowskich? Rekrutację pracowników prowadzi Europejski Urząd Doboru Kadr (EPSO). Organizuje on również staże i korzysta z usług ekspertów, którzy zarejestrują się w specjalnych bazach danych. Strona internetowa EPSO: http://europa.eu/epso/ index_pl.htm.

Ciekawostka ze świata

Studenci z całego świata robią sobie czasem wolny rok (tzw. gap year), aby zostać au pair. Kim jest au pair? Jest to osoba przyjmowana przez zagraniczną rodzinę w celu pomocy przy prowadzeniu domu i opiece nad dziećmi. W zamian otrzymuje ona zakwaterowanie, wyżywienie i kieszonkowe oraz zyskuje okazję do nauki obcego języka i poznania kraju, w którym przebywa. Żeby zostać au pair, trzeba mieć co najmniej 17 lat (w niektórych krajach 19) i nie więcej niż 30 lat. Więcej informacji na temat au pair można znaleźć na stronie: http://program.aupair.fm.interia.pl/program.html.

Warto kliknąć i wiedzieć więcej

[Wyszukiwarka opisów zawodów; http://www.psz.praca.gov.pl/klasyfikacja_zawodow/index.php] [Informacje o zawodach ginących; http://www.kariera.pl/czytaj/652/ginace-zawody-w-polsce-poznaj- profesje-ktore-znikaja-z-naszego-zycia/] [Przewodnik maturzysty – zawody przyszłości; http://portalwiedzy.onet.pl/7173,1275431,2,1613009,tematyczne.html] [Artykuł pt. Badanie: absolwenci uczelni technicznych zarabiają najlepiej; http://www.kluczdokariery.pl/twoja-kariera/rynek-pracy/statystyki-i-rankingi/art,26,badanie-absolwenci-uczelni-technicznych-zarabiaja-najlepiej.html ]

Ćwiczenia

1.      Odwiedź stronę internetową z ofertami pracy: http://www.pracuj.pl/, a następnie odpowiedz na pytanie: W jakim zawodzie jest najwięcej ofert pracy w Twoim mieście lub mieście najbliższym miejscu Twojego zamieszkania?

2.      Wyszukaj na portalu http://www.pracuj.pl/, a następnie zapisz 3 najbardziej interesujące według Ciebie oferty pracy w wybranym województwie. Wypisz przy każdej ofercie kwalifikacje, które należy zdobyć, aby móc starać się o taką pracę.

3.      Wyszukaj 5 kierunków studiów, które według Ciebie warto obecnie studiować. Uzasadnij swój wybór.