4.14. Warto sobie przypomnieć!

  • Nadwyżka podaży nad popytem na rynku pracy prowadzi do zjawiska bezrobocia.
  • Na podaż na rynku pracy wpływają: system kształcenia dzieci i młodzieży, liczba osób wyjeżdżających za granicę (migracje zewnętrzne), wysokość proponowanego wynagrodzenia, nastawienie poszukujących pracy do zmiany miejsca pracy.
  • Na poziom popytu na rynku pracy wpływają: stan gospodarki danego kraju oraz częstotliwość i kierunek podejmowanych zmian, zróżnicowanie pracowników, wydajność pracy, wysokość proponowanych pensji.
  • Przyczyny nierównowagi na rynku pracy to: stan gospodarki w danym kraju czy regionie, sezonowość ofert pracy, różnice strukturalne, zwolnienia grupowe.
  • Miernikiem określającym wielkość bezrobocia jest stopa bezrobocia, czyli udział bezrobotnych w ogólnej liczbie osób aktywnych zawodowo.
  • Ze względu na przyczynę wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia: bezrobocie przymusowe, dobrowolne, sezonowe, strukturalne, frykcyjne, technologiczne, koniunkturalne (cykliczne). Ponadto bezrobocie może być: utajone (ukryte), jawne, chroniczne.
  • Skutki bezrobocia mogą być: negatywne (ekonomiczne i społeczne) i pozytywne (wzrost poszanowania dla posiadanej pracy, wzrost wydajności pracy i częstotliwości zakładania firm przez bezrobotnych).
  • Wyróżnia się 2 kategorie metod walki z bezrobociem: metody aktywne metody (przez instrumenty wspierające tworzenie nowych miejsc pracy, np. pomoc finansowa w zakładaniu działalności gospodarczej) i metody pasywne (niwelowanie skutków bezrobocia, np. przez organizowanie szkoleń dla bezrobotnych).
  • Ludność czynna zawodowa (aktywna zawodowo) to osoby, które wykonują pracę zarobkową lub chwilowo jej nie wykonują (są bezrobotne), ale są zarejestrowane jako poszukujące pracy i aktywnie jej poszukują. Ludność bierna zawodowa (nieaktywna zawodowo) to osoby niepracujące i nieposzukujące pracy, które utrzymują się z niezarobkowych źródeł (np. stypendia, renty, emerytury), bądź osoby utrzymywane, które nie mają własnego źródła dochodu.
  • Osoby zaliczane do aktywnych zawodowo nazywane są także siłą roboczą.
  • Ze względu na zdolność do pracy wyróżnia się 3 grupy wiekowe: osoby w wieku przeprodukcyjnym (0–17 lat), osoby w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18–60 lat, mężczyźni w wieku 18–65 lat), osoby w wieku poprodukcyjnym (kobiety powyżej 60. roku życia, mężczyźni powyżej 65. roku życia).
  • Motywy podejmowania pracy to: motywy materialne i motywy niematerialne.
  • Aktywność zawodowa to dążenie do uczestnictwa w rynku pracy w sposób bezpośredni i aktywny jako pracownik lub pracodawca.
  • Współczynnik aktywności zawodowej oblicza się, dzieląc liczbę osób aktywnych zawodowo (pracujących i bezrobotnych) w danym wieku przez liczbę ogółu ludności w tym wieku. Jego wartość jest zawsze mniejsza niż 100%. Im wyższa wartość współczynnika, tym większa część ludności w wieku produkcyjnym chce pracować.
  • Pojęcie kompetencje obejmuje: wiedzę, którą opanowaliśmy z danego zakresu, wykształcone umiejętności i postawy. Niekiedy do kompetencji zalicza się też cechy osobowości. Kompetencje nie są cechami stałymi, zmieniają się wraz ze zdobywanym doświadczeniem oraz rozwojem zawodowym i życiowym człowieka.
  • Kwalifikacje są utożsamiane z wykształceniem, zawodowym stażem pracy oraz umiejętnościami pracownika.
  • Wyróżnia się 8 kategorii kompetencji. Są one związane z: uzdolnieniami, umiejętnościami i zdolnościami, wiedzą, stylami działania, osobowością (kompetencje społeczne), zasadami i wartościami, zainteresowaniami oraz kompetencjami fizycznymi.
  • Inny podział kompetencji uwzględnia: kompetencje osobiste, kompetencje społeczne, kompetencje menedżerskie, kompetencje specjalistyczno-techniczne.
  • Kompetencje kluczowe to kompetencje, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i znalezienia zatrudnienia. Ustanowiono 8 kompetencji kluczowych: porozumiewanie się w języku ojczystym, porozumiewanie się w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, inicjatywność i przedsiębiorczość, świadomość i ekspresja kulturalna.
  • Metody szukania pracy: przez ogłoszenia w internecie i prasie, bezpośredni kontakt z pracodawcą, znajomych i rodzinę oraz urzędy i pośrednictwa pracy.
  • Umowa o pracę jest konstruowana na podstawie przepisów Kodeksu pracy. Umowę o pracę można zawrzeć na czas nieokreślony, na okres próbny (do 3 miesięcy), na czas określony, na czas wykonania danej pracy oraz na zastępstwo.
  • Umowa-zlecenie jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego między pracodawcą a pracownikiem na wykonanie konkretnej pracy, zazwyczaj za określonym wynagrodzeniem. Pracownik (zleceniobiorca) bierze odpowiedzialność za staranne wykonanie zlecenia (nie konkretny efekt). Umowa ta nie daje pracownikowi przywilejów, np. płatnego urlopu.
  • Umowa o dzieło jest zawierana na podstawie przepisów Kodeksu cywilenego na wykonanie określonego dzieła, czyli rezultatu pracy pracownika (wykonawcy) dzieła. Nie daje ona przywilejów pracowniczych.
  • Skrót PIP pochodzi od nazwy Państwowa Inspekcja Pracy.
  • Do dokumentów aplikacyjnych należą: CV, list motywacyjny, a niekiedy także CV Europass.
  • Curriculum vitae (życiorys zawodowy, w skrócie CV) to dokument obejmujący następujące części: nagłówek, dane osobowe, wykształcenie, doświadczenie zawodowe, dodatkowe kwalifikacje, umiejętności i zainteresowania, a na końcu formuła o zgodzie na przetwarzanie danych. Informacje zawarte w każdym z elementów powinny być uporządkowane.
  • List motywacyjny jest to dokument uzupełniający treści zawarte w CV. Wykazuje on, dlaczego pracodawca powinien zatrudnić daną osobę.
  • CV Europass to dokument umożliwiający przedstawienie swoich umiejętności i kwalifikacji w jasny i efektywny sposób. Jest on ujednolicony dla obywateli i pracodawców krajów Unii Europejskiej. Stosuje się go przy poszukiwaniu pracy w krajach Unii Europejskiej lub w staraniach o uczestniczenie w projektach finansowanych z funduszy UE.
  • Rozmowa kwalifikacyjna (interview) to bezpośrednia rozmową rekrutowanego z osobą rekrutującą.
  • Etapy procesu rekrutacji z punktu widzenia firmy: przygotowanie oferty pracy, wybór metody rekrutacji, wybór właściwej osoby.
  • Etapy przygotowania się osoby poszukującej pracy do rozmowy kwalifikacyjnej: analiza informacji na temat pracodawcy, analiza informacji dotyczących stanowiska, na które aplikuje, przypomnienie sobie własnej aplikacji przesłanej do pracodawcy, przygotowanie właściwego stroju.
  • Wynagrodzenie to świadczenie podmiotu zatrudniającego dokonywane co pewien czas (okresowo) na rzecz pracownika tytułem odpłatności za świadczoną pracę. Wynagrodzenie jest nazywane także płacą.
  • Płaca minimalna to najniższa kwota, jaką musi otrzymać pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy minimalne wynagrodzenie wyznacza się proporcjonalnie do liczby godzin pracy przypadających do przepracowania przez pracownika w miesiącu.
  • Płaca brutto to wynagrodzenie określane łącznie z różnego typu składkami i zaliczkami na poczet podatku, które są potrącane z pensji przez pracodawcę. Wartość płacy brutto zazwyczaj określa się w umowie o pracę.
  • Płaca netto to wynagrodzenie, które pozostaje po potrąceniu wszystkich składek i podatku, czyli realna kwota wynagrodzenia.
  • Typy systemów płac: czasowy, prowizyjny, ryczałtowy, premiowy, czasowo-premiowy, czasowo-prowizyjny.
  • Z płacy brutto potrącane są: składki na ZUS (emerytalne, rentowe i chorobowe), składka na ubezpieczenie zdrowotne (NFZ), zaliczka na podatek dochodowy.
  • Podatek dochodowy od osób fizycznych często jest określany jako PIT od angielskich słów Personal Income Tax.
  • Wartość dochodów uzyskujemy, obliczając różnicę między przychodami a kosztami uzyskania przychodów.
  • Kwotą wolną od podatku nazywamy przychód, który nie wiąże się z obowiązkiem zapłacenia za niego podatku.
  • Wartość podatku można obniżyć przez zastosowanie: ulg podatkowych, które mogą obejmować m.in.: składki ZUS potrącane z wynagrodzenia, wydatki na darowizny różnego typu, np. na kościół (kult religijny), pożytek publiczny, cele charytatywne, ale także wydatki związane z użytkowaniem internetu. Natomiast od obliczonego podatku możemy także odliczyć: składki zdrowotne potrącane z wynagrodzenia, ulgę prorodzinną czy podatek z zagranicy (ulga abolicyjna).
  • Wysokość podatku dochodowego jest obliczana na podstawie właściwych stawek podatku, które obowiązują w danym roku. Stawka podatkowa stanowi współczynnik, który określa wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania (czyli kwoty bazowej). Natomiast zespół stawek i podstaw podatkowych składa się na skalę podatkową.
  • Pod pojęciem etyka zawodowa rozumiemy zespół zasad i norm określających, w jaki sposób, z moralnego punktu widzenia, powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu. Najczęściej to pojęcie jest używane w obniesieniu do zawodu: prawnika, lekarza, nauczyciela, maklera czy polityka.
  • Postępowanie etyczne przedsiębiorstw przejawia się m.in. w tworzeniu realnego (prawdziwego) wizerunku firmy, tworzeniu reklam, które zawierają prawdziwe informacje, niewyzyskiwaniu pracowników, lecz na zapewnianiu im godnych warunków pracy i godziwych wynagrodzeń.
  • Korupcją nazywamy nadużywanie zajmowanego stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. Działania korupcyjne to m.in.: przekupstwo (łapownictwo), wymuszenie (handlowanie wpływami), płatna protekcja i oszustwo (w tym kradzież, defraudacja).
  • Do skutków działań korupcyjnych zaliczamy m.in.: szkodzenie finansom publicznym przez ich marnotrawienie, odstraszanie zagranicznych inwestorów, rozwój zorganizowanej przestępczości.
  • Mobbing to długotrwałe, systematyczne prześladowanie psychiczne jednostki przez jedną lub kilka osób, przy milczącej zgodzie lub obojętności pozostałych członków grupy. Zwykle dotyczy działań przełożonego względem podwładnego, ale może też występować w innych relacjach, np. między pracownikami na równoległych stanowiskach.