Codziennie stajemy przed różnymi dylematami i musimy podejmować coraz to inne decyzje. Niektóre z nich dotyczą niezbyt poważnych problemów (np. jakie ubranie na siebie włożyć), inne mają dużo większe znaczenie, gdyż mogą zaważyć na całym naszym życiu (np. jaki zawód wybrać). W podejmowaniu tych trudniejszych decyzji warto kierować się pewnymi zasadami i wyznaczonymi celami.

Etapy procesu decyzyjnego

Decyzję łatwiej jest podjąć, gdy podzieli się proces decyzyjny na kilka etapów, takich jak:

• sprecyzowanie problemu przez odpowiedź na pytania: Co spowodowało problem? Kto jest za niego odpowiedzialny? Na czym on polega?;
• określenie celu zasadniczego dzięki odpowiedzi na pytania: Co chcę osiągnąć? Jaki powinien być rezultat moich przyszłych działań?;
• wyznaczenie wariantów rozwiązania problemu dzięki odpowiedzi na pytania: Jakie są możliwe rozwiązania problemu? Czym dysponuję, a czego mi brak?;
• sprecyzowanie konsekwencji poszczególnych wariantów przez odpowiedź na pytanie: Co się stanie, gdy wybiorę taką ścieżkę działania, a co będzie, gdy wybiorę inną?;
• wybranie optymalnego wariantu, czyli sposobu, który najlepiej doprowadzi Cię do rozwiązania problemu (osiągnięcia celu zasadniczego);
• dokonanie analizy wrażliwości przez odpowiedź na pytania: Jakie cechy problemu sprawiają, że wybieram ten wariant? Jak zmieniłby się ten wariant przy zmianie warunków wyjściowych?

Rycina 1.7. Etapy procesu decyzyjnego.

Przy podejmowaniu decyzji warto zasięgnąć opinii bliskiej osoby. Można też się zastanowić, jakie rozwiązanie wybrałaby osoby, które są uważane za autorytety w jakichś dziedzinach, lub osoby bardziej doświadczone. Zabieg ten pozwala nabrać dystansu oraz ujawnić nowe warianty rozwiązań.

Hierarchizowanie celów

Rozwiązując problem, czasami trzeba się dłużej zatrzymać na etapie precyzowania celu zasadniczego. Najczęściej do osiągnięcia tego celu prowadzić będą cele szczegółowe, które należy najpierw sprecyzować. Pomocna w tym jest piramida czasowa hierarchizacji celów. Na niższych poziomach piramidy znajdują się te cele szczegółowe, które można osiągnąć w najbliższym czasie. Należą do nich cele, które już kończymy realizować, cele mało pracochłonne lub stosunkowo proste w realizacji. Im wyższy poziom piramidy, tym cele są trudniejsze w realizacji, ale jednocześnie bliżej jest do celu zasadniczego.

Cele zasadnicze i cele szczegółowe najlepiej zapisać na kartce papieru lub w komputerze. Dzięki temu łatwiej je doprecyzować.

Planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej

Metodą hierarchicznego precyzowania celów można posłużyć się do planowania ważnych zadań życiowych, np. ścieżki edukacyjnej i zawodowej. Poniżej zaprezentowano 2 przykłady piramid celów szczegółowych prowadzących do osiągnięcia celu zasadniczego. Jedna z piramid ma charakter chronologiczny, druga natomiast uwzględnia stopień ważności poszczególnych celów, które nie zawsze muszą być realizowane jedne po drugich (ich wykonanie może następować równocześnie). Piramidy dobrze się uzupełniają, co wskazuje na to, że niektóre cele warto zaplanować w czasie, a inne można realizować równolegle.

Rycina 1.8. Przykład chronologicznej piramidy celów.

[Franczyza to system sprzedaży towarów i usług lub technologii oparty na ścisłej i stałej współpracy między oddzielnymi przedsiębiorcami: franczyzodawcą i franczyzobiorcą. Współpraca zawiera przepływ tzw. know how, od franczyzodawcy do franczyzobiorcy, czyli wiedzy na temat prowadzenia tej konkretnej działalności. Franczyza opiera się na zawarciu umowy franczyzy, która określa prawa i obowiązki obu stron.]

Rycina 1.9. Przykład piramidy celów priorytetowych.

Liczy się konsekwencja

Planowanie przyszłości, zarówno w odniesieniu do wyboru szkoły czy studiów, jak i pracy, nie jest łatwe. Czasami jeszcze trudniej przychodzi realizacja przyjętego planu. Liczy się więc nie tylko perspektywiczne myślenie, lecz także sukcesywne realizowanie przyjętych założeń (celów szczegółowych). Warto przy tym ćwiczyć się w konsekwencji działania, począwszy od najprostszych zadań, których jednorazowe wykonanie nie jest trudne, ale efekt zależy od systematycznego ich powtarzania (np. codzienna nauka pojedynczych słówek poszerzy Twój zasób słownictwa z języka obcego, a utrzymanie porządku w mieszkaniu na co dzień uchroni Cię przed czasochłonnymi porządkami w weekend).

Uczymy się na błędach

Czasami zdarza się, że świetnie ułożony plan i konsekwentna realizacja celów szczegółowych nie doprowadzą nas do osiągnięcia celu zasadniczego lub też konsekwencje wynikające z realizacji celu zasadniczego są inne niż oczekiwane rezultaty. Na przykład osoba, która rozpoczęła kurs gotowania, w jego trakcie może uświadomić sobie, że nie chce wiązać przyszłości z branżą gastronomiczną. Nie należy jednak zbyt łatwo rezygnować z obranej ścieżki, a zmianę decyzji trzeba zawsze dokładnie przeanalizować. Kiedy jednak okaże się, że decyzja była błędna, należy ją zaakceptować i wyciągnąć wnioski na przyszłość. Osoba przedsiębiorcza nie unika podejmowania decyzji, ponieważ każda decyzja, mimo że niesie ze sobą ryzyko, jednocześnie stwarza nowe możliwości.

Ciekawostka z Polski

Mówi się, że „Polak mądry po szkodzie”. Powiedzenia tego nie udowodniły jednak żadne badania. Polacy pod względem podejmowania decyzji nie wyróżniają się na tle innych nacji. Można powiedzieć, że każdy jest mądry po szkodzie, gdyż psychologia zna zjawisko hindsight bias [czyt. haindsait baies] (efekt „Wiedziałem, że tak będzie”), czyli skłonność do twierdzenia, że przewidzieliśmy dany obrót wydarzeń już po ich zajściu. Jest to jednak tylko złudzenie.

	Ciekawostka ze świata
	Podejmowanie decyzji przez biznesmenów z Japonii trwa znacznie dłużej niż w wypadku ich europejskich lub amerykańskich kontrahentów. Nawet zorganizowanie zwykłego koncertu czy wystawy może w Japonii trwać rok lub dwa lata.

	Warto kliknąć i wiedzieć więcej
	[Artykuł pt. Biznes po japońsku; http://tokyo.trade.gov.pl/pl/przewodnik_ja/article/detail,888,Poradnik_-_zwyczaje_handlowe_w_Japonii.html]

Ćwiczenia

1.      Podaj po 3 rozwiązania każdej z wymienionych poniżej sytuacji problemowych.

a)         Po ukończeniu studiów dziennikarskich dostajesz możliwość odbycia bezpłatnego stażu w zagranicznym wydawnictwie. Jednocześnie otrzymujesz propozycję dobrze płatnej pracy w restauracji.

b)        Znajomi zaproponowali Ci wspólne założenie przedsiębiorstwa produkującego makaron ekologiczny. Mają już ustalonych odbiorców na cały rok. Nie masz aktualnie pracy, a Twoim marzeniem od dawna było prowadzenie biznesu, jednak nie w branży spożywczej. Nie dysponujesz też kapitałem niezbędnym przy zakładaniu spółki.

2.      Opracuj własne piramidy celów, jedną chronologiczną i jedną priorytetową, dotyczące realizacji wybranego celu zawodowego.