Umiejętność rozwiązywania problemów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa jest bardzo ważna dla jego dobrego funkcjonowania. Czy wiesz, jakie działania mają istotne znaczenie dla pozyskiwania nowych klientów i partnerów biznesowych oraz czym są i jak rozpoznawać nadużycia kompetencji przez pracodawców i pracowników?
Działania etyczne
W ostatnich latach coraz bardziej widoczne są tendencje do rozpowszechniania norm rzetelności i sumienności zawodowej. Powszechne wprowadza się zasady odpowiedzialnego biznesu (ang. Corporate Social Responsibility – CSR), pozwalające na prowadzenie działań przynoszących maksymalne zyski przy jednoczesnym respektowaniu interesów społecznych. W dużych przedsiębiorstwach tworzone są tzw. kodeksy etyczne, w których ustala się standardy postępowania w biznesie. Normy te w dużej mierze zależą od uwarunkowań społecznych i kultury danego społeczeństwa. Przy tworzeniu tych standardów przedsiębiorstwa powinny brać pod uwagę nie tylko zwiększenie potencjalnych zysków, lecz także zadowolenie klientów oraz respektowanie ich interesów.
W wielu krajach powstają organizacje zajmujące się promowaniem etyki biznesu. W Polsce są to m.in. Polska Rada Biznesu (PRB), Polskie Stowarzyszenie Etyki Biznesu (PSEB) oraz Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych (PKPP).
Działania nieetyczne
Mimo wyraźnego wzrostu rzetelności zawodowej gdzieniegdzie nadal nie przestrzega się etyki zawodowej. Przykłady działań nieetycznych w przedsiębiorstwach to:
- nadużywanie stanowiska,
- ukrywanie realnych dochodów przed organami administracji państwowej,
- celowe hamowanie rozwoju działalności gospodarczej, aby zapobiec ustaleniu wyższych progów podatkowych,
- niedotrzymywanie zobowiązań,
- dyskryminacja ze względu na płeć lub pochodzenie etniczne,
- mobbing,
- korupcja,
- zatruwanie środowiska,
- zawyżanie cen,
- oszukiwanie pracowników.
Nadużywanie stanowiska
Nadużywanie stanowiska w przedsiębiorstwie w celu uzyskania prywatnych korzyści może przybierać różne formy. Na przykład nadużywaniem stanowiska jest wykorzystywanie poufnych informacji dla manipulacji na giełdzie, podejmowanie decyzji kierowniczych uwzględniających interesy rodzinne czy przymykanie oka na zauważone nieprawidłowości wynikłe z działalności kogoś lubianego w przedsiębiorstwie. Nasilanie się takich zachowań niewątpliwie skutkuje dużym poruszeniem w społeczeństwie, jak również spadkiem zaufania do organizacji publicznych oraz władz państwowych. Skutkiem tego rodzaju zachowań jest także zatracenie podstawowych zasad etyki zawodowej.
Cena uczciwości
Przedsiębiorcy, którzy chcą postępować uczciwie, często napotykają na trudności, a w niektórych sytuacjach są nawet piętnowani przez społeczeństwo. Gospodarki narodowe w warunkach bezprawia, wynikającego z nieuczciwości kontrahentów i urzędników, zmierzają do katastrofy gospodarczej, a czasami nawet do wojen domowych. Problem polega na tym, że w społeczeństwach, w których dominuje korupcja i nieuczciwość, oszuści i przestępcy bywają bezkarni, ponieważ nie działa aparat sprawiedliwości. Cenę za to płacą osoby najbiedniejsze i uczciwe. W społeczeństwach dojrzałych i ustabilizowanych koszty przestępczości gospodarczej (i nie tylko) ponosi całe społeczeństwo – dlatego jest ona w nich piętnowana.
W Polsce nie można mówić jeszcze o dojrzałym społeczeństwie. Wyniki badań opinii społecznej wskazują, że Polacy rozpoznają działania naganne etycznie, jak również dostrzegają, że niektóre osoby muszą płacić wysoką cenę za swoją uczciwość. Doniesienia o wydaniu niesprawiedliwego wyroku przez sąd, pomyłce policji, niekompetencji urzędników ZUS-u, która doprowadziła przedsiębiorcę do ruiny, pojawiają się również w mediach. Przykładem przedsiębiorcy, któremu udało się odnieść sukces w sposób uczciwy, jest Roman Kluska, założyciel firmy komputerowej Optimus i portalu internetowego Onet. Historia tego przedsiębiorcy pełna jest jednak prób przekupstwa, ataków i nacisków z różnych stron, które prawie doprowadziły go do bankructwa. Jednak dzięki nagłośnieniu sprawy przez media udało mu się zachować majątek.
Problem korupcji na świecie
Jak wiesz z poprzedniego rozdziału, jednym z przykładów bezprawnego postępowania, mającego na celu uzyskanie prywatnych korzyści, jest korupcja [odsyłacz do 4.13]. Mianem tym określamy zawłaszczenie zasobów publicznych lub zarządzanie nimi w taki sposób, by w rezultacie osiągnąć osobistą korzyść. Najbardziej charakterystyczne cechy korupcji to:
- entropia – rozprzestrzenianie się korupcji analogicznie do rozwijania się tkanek nowotworowych, zajmujących nowe, niezainfekowane wcześniej obszary;
- interakcyjność – stronami transakcji korupcyjnej są zwykle osoby motywowane uzyskaniem jak największych prywatnych korzyści oraz zredukowaniem do minimum ryzyka ujawnienia informacji o oszustwie;
- rynkowość – całkowity koszt transakcji korupcyjnej stanowi wypadkową podaży i popytu na produkty będące przedmiotem zainteresowania.
Jedną z organizacji międzynarodowych zwalczających korupcję jest Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Państwa członkowskie tej organizacji zobowiązały się m.in. przestrzegać zasad, które powinny pomóc w zwalczaniu patologii w życiu codziennym, a zostały spisane w Antykorupcyjnej strategii OECD.
Do zasad tych należą:
- stosowanie w państwach członkowskich prawa antykorupcyjnego, które powinno zawierać szereg kar,
- wewnętrzna kontrola finansowa budżetu państwa,
- powołanie w każdym państwie członkowskim instytucji ombudsmana (w Polsce funkcję tę pełni Rzecznik Praw Obywatelskich),
- jawność działań rządu i wydatków państw,
- dochodzenia prowadzone przez wyspecjalizowane oddziały prokuratury,
- zwiększenie płac dla urzędników państwowych,
- redukcja ceł i ograniczeń ilościowych na importowane towary,
- zagraniczna pomoc finansowa zależna od skali wyeliminowania problemu korupcji.
Rycina 5.18. Opinia społeczna na temat korupcji w Polsce (dane wyrażone w %).
[Źródło: CBOS, Badanie przeprowadzone w dniach 8-19 kwietnia 2010; http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_063_10.PDF]
Inna organizacja międzynarodowa – Transparency International – co roku przygotowuje indeks korupcji dla większości krajów świata. Indeks ten opracowuje głównie na podstawie doniesień medialnych i ankiet. W efekcie powstaje mapa korupcji i działań nieetycznych wyrażanych w CPI (ang. Corruption Perceptron Index – wskaźnik odczuwalnej korupcji). Wskaźnik CPI obejmuje nie tylko zjawisko korupcji, lecz także pozostałe działania nieetyczne. Do najbardziej uczciwych państw należą kraje skandynawskie, Australia, Nowa Zelandia oraz Kanada. Kraje najbardziej skorumpowane to natomiast kraje komunistyczne (np. Wenezuela, Korea Północna), muzułmańskie (np. Irak, Afganistan, Sudan) i upadłe, o ubogich lub krótkich tradycjach państwowych (np. Somalia, Uzbekistan).
Rycina 5.19. Wskaźnik odczuwalnej korupcji na świecie.
[Źródło: Transparenty International: http://cpi.transparency.org/cpi2012/results/]
|
| Ciekawostka z Polski |
|
W 1998 r. w Polsce został utworzony program Przedsiębiorstwo Fair Play, promujący zachowania zgodne z etyką zawodową. Do każdej edycji tego programu mogą zgłaszać się firmy, które są gotowe na przejście szczegółowej kontroli. Nagrodą jest zdobycie certyfikatu rzetelności. Do 2010 r. w programie wzięło udział 2717 firm, które zdobyły łącznie 6759 certyfikatów. |
|
| Ciekawostka z Unii Europejskiej |
|
W Unii Europejskiej funkcjonuje specjalne prawo dla kobiet chroniące ich interesy pracownicze. Obowiązują w nim dwie zasady. Pierwsza to równy dostęp do stanowisk pracy, a druga to równe wynagradzanie bez względu na płeć. Zasady te muszą być respektowane w każdym państwie członkowskim UE. W Polsce prawo to jest wprowadzone w przepisach wewnętrznych Prawa pracy, ponadto w naszym kraju funkcjonują też inne rozwiązania ochronne, np. przerwy w pracy na karmienie niemowląt. |
|
| Warto kliknąć i wiedzieć więcej |
|
[Film pt. Przedsiębiorstwo Fair Play oraz wizerunek biznesu; http://www.youtube.com/watch?v=RijbXFJmc-M] |
|
| W zgodzie z prawem |
|
[Art. 1. ust. 3. Ustawy z dnia [Art. 94. § 2. Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU 1974 nr 24, poz. 141); http://kodeks- pracy.org/IV-obowiazki-pracodawcy-i-pracownika/obowiazki-pracodawcy] |
Ćwiczenia
1. Oceń, czy etyka zawodowa jest powszechnie akceptowana. Określ, jakie jest jej znaczenie dla dobrego prosperowania przedsiębiorstwa.
2. Opisz, jak się zachowasz, jeżeli zostanie Ci zaproponowana łapówka.
3. Wyjaśnij, dlaczego zdaniem wielu Polaków problem korupcji jest najbardziej rozpowszechniony wśród osób zajmujących się polityką.
4. Wymień działania pomagające w zwalczaniu nadużyć wynikających z posiadanego stanowiska oraz omów te, które według Ciebie są najistotniejsze.
5. Wyjaśnij, jaka jest zależność pomiędzy etyką zawodową a odgrywaną rolą społeczną.