Podjęcie jakiejkolwiek pracy wiąże się z otrzymywaniem za nią wynagrodzenia, które może przyjmować różną formę. Współcześnie wynagrodzenia zazwyczaj są wypłacane w postaci pieniędzy. Są one wypłacane w zależności od przyjętego w przedsiębiorstwie systemu płac. Czy wiesz, czym różnią się poszczególne systemy płac? Jaki rodzaj wynagrodzenia będzie wpisany do umowy o pracę? Czy kwota wpisana do umowy o pracę rzeczywiście wpłynie na Twoje konto?

Czym jest wynagrodzenie?

Wynagrodzeniem, zgodnie z obowiązującym prawem, nazywa się świadczenie podmiotu zatrudniającego (pracodawcy), dokonywane co pewien czas (okresowo) na rzecz pracownika tytułem odpłatności za świadczoną pracę.

Inna nazwa wynagrodzenia to płaca.

Rodzaje płac

Jak wspomniano na początku, istnieją różne rodzaje płac. Wyróżnia się np.:

• płacę minimalną,
• płacę brutto,
• płacę netto.

Płaca minimalna to najniższa kwota, jaką musi otrzymać pracownik zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy minimalne wynagrodzenie wyznacza się proporcjonalnie do liczby godzin pracy przypadających mu do przepracowania w ciągu miesiąca.

Płaca brutto to wynagrodzenie naliczane łącznie z różnego typu składkami i zaliczkami na poczet podatku, które są potrącane z pensji przez pracodawcę. Wartość płacy brutto zazwyczaj określa się w umowie o pracę.

Płaca netto to wynagrodzenie, które pozostaje po potrąceniu wszystkich składek i podatku, czyli realna kwota wynagrodzenia.

Typy systemów płac

Nie wszyscy pracownicy, nawet na identycznych stanowiskach, mają takie samo wynagrodzenie. Zróżnicowanie płac wynika z różnic w wykształceniu, stażu pracy i miejscu pracy (np. jaki jest to region kraju, czy jest to duże, czy – małe miasto). Wysokość wynagrodzenia na tym samym stanowisku może być różna także ze względu na ilość i jakość świadczonej pracy.

Wszystkie wymienione wyżej czynniki wpływające na poziom płac warunkują system płac, czyli metodę określającą powiązanie wysokości zarobków z wykonywaną pracą. Stosowanie danego systemu płac zależy od rodzaju przedsiębiorstwa i od celu, jaki chce ono osiągnąć za jego pomocą.

Zgodnie z badaniami Państwowej Inspekcji Pracy w Polsce najczęściej stosuje się:

• system czasowy, w którym wynagrodzenie jest zależne od długości przepracowanego czasu, zatem stawki za pracę ustalane są godzinowo (np. 10 zł za godzinę pracy lub 300 zł za 30 godzin pracy);
• system akordowy, w którym wysokość wynagrodzenia bezpośrednio wynika z ilości i jakości wykonanej pracy (np. ilości zebranych owoców); występuje wtedy, gdy pracownik ma wpływ na swoją wydajność;
• system prowizyjny, w którym wynagrodzenie jest ustalane w zależności od wyników pracy (np. procent od obrotu, zysku lub sprzedaży).

Oprócz powyższych systemów występują również: system ryczałtowy (wynagrodzenie jest określane w postaci konkretnej kwoty za wykonanie danej czynności), system premiowy (premia to wynagrodzenie przyznawane dodatkowo przez pracodawcę, by zmotywować pracownika; może być różnie obliczane, np. uznaniowo lub wg przyjętego regulaminu), system czasowo-premiowy (na wynagrodzenie składają się stała pensja i premia o charakterze uznaniowym lub stałym wg uzgodnień), system czasowo-prowizyjny (na wynagrodzenie składają się stała pensja i prowizja zależna od wyników pracy).

Różnica między kwotą brutto a kwotą netto

W umowie określającej warunki pracy powinna się znaleźć informacja o wysokości wynagrodzenia za wykonaną pracę czy dzieło. W związku z tym, że w umowie określona jest kwota brutto, warto wiedzieć, z czego ona wynika i ile będzie wynosić kwota netto.

W Polsce przy umowie o pracę z płacy brutto potrącane są:

• składki na ubezpieczenia w ZUS-ie (ubezpieczenia: emerytalne, rentowe i chorobowe),
• składka na ubezpieczenie zdrowotne (odprowadzana do Narodowego Funduszu Zdrowia – NFZ),
• zaliczka na podatek dochodowy (odprowadzana do urzędu skarbowego).

Gdy wynagrodzenie brutto pracownika zatrudnionego w ramach umowy o pracę wynosi 2000 zł, potrącenia będą wynosiły:

• składki na ubezpieczenia w ZUS-ie (13,71% pensji brutto) – 274,2 zł (w tym 195,20 zł ubezpieczenie emerytalne, 30,00 zł ubezpieczenie rentowe i 49,00 zł ubezpieczenie chorobowe),
• składka na ubezpieczenie zdrowotne w NFZ (9% pensji brutto) – 155,32 zł,
• zaliczka na podatek dochodowy (18% pensji brutto, po uwzględnieniu kwoty zmniejszającej podatek) – 111,00 zł.

Płaca netto będzie więc wynosiła 1459,48 zł.

Ciekawostka z Polski

Zgodnie z prawem pracownikom przysługuje jednakowe wynagrodzenie za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości. Istnieje bowiem zakaz dyskryminacji przy ustalaniu wynagrodzenia za pracę. Jednak w praktyce występuje w Polsce szereg dyskryminacji, m.in. ze względu na płeć. Jak wynika z badań Głównego Urzędu Statystycznego, wynagrodzenia kobiet są zazwyczaj niższe od wynagrodzeń mężczyzn. Potwierdza to poniższy wykres. Rycina 4.4. Wynagrodzenie miesięczne brutto wg płci i grup zawodowych w październiku 2010 r. (w tysiącach złotych) [Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Kobiety i mężczyźni na rynku pracy, Warszawa 2012, s. 10.]

	Warto kliknąć i wiedzieć więcej
	[Prezentacja Państwowej Inspekcji Pracy nt. wynagrodzeń; http://www.pip.gov.pl/pwp/pdf/wynagrodzenia.pdf] [Strona o wynagrodzeniach na różnych stanowiskach; http://wynagrodzenia.pl/moja_placa.php] [Informacje na temat minimalnego wynagrodzenia w różnych krajach. Minimalne wynagrodzenie w różnych krajach świata]

	W zgodzie z prawem
	[Ustawa z dnia 10 października 2002r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (DzU 2002 nr 200, poz. 1679 z późn. zm.); http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20022001679]

Ćwiczenia

1.      Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wskaż przyczyny i skutki dyskryminowania kobiet przy ustalaniu wynagrodzeń w Polsce.

2.      Napisz krótki esej na temat roli płacy w życiu człowieka (z uwzględnieniem funkcji dochodowej i motywacyjnej).