- Historia powstania pieniądza jest związana z rozwojem gospodarczym i technologicznym społeczeństwa. W zależności od stopnia rozwoju wyróżnia się następujące etapy rozwoju pieniądza: barter, pieniądz towarowy, płacidła, pieniądz metalowy, pieniądz bity, pieniądz kruszcowy – monety, pieniądz papierowy – banknoty, pieniądz wymienialny, pieniądz bezgotówkowy i pieniądz elektroniczny.
- Pieniądz spełnia funkcję miernika wartości, środka wymiany, środka płatniczego, środka tezauryzacji.
- Współczesny system bankowy obejmuje wszystkie instytucje bankowe i zasady określające wzajemne związki między systemem a jego otoczeniem.
- Funkcje systemu bankowego to kształtowanie emisji pieniądza i kredytu, wpływające na sprawne funkcjonowanie gospodarki, a także gromadzenie wolnych środków finansowych i ich efektywna alokacja oraz wspomaganie działalności i inicjatyw gospodarczych.
- Struktura systemu bankowego w Polsce jest dwuszczeblowa. Tworzą ją: Narodowy Bank Polski (bank centralny) i banki komercyjne.
- Głównymi narzędziami Rady Polityki Pieniężnej, kształtującymi podaż pieniądza, są: stopy procentowe, rezerwa obowiązkowa, operacje otwartego rynku, interwencje walutowe.
- Poza systemem bankowym znajdują się instytucje parabankowe świadczące usługi zbliżone do bankowych. Najważniejszą cechą instytucji parabankowych jest brak możliwości przyjmowania depozytów, w związku z czym pożyczane pieniądze są pieniędzmi instytucji.
- Istotą działalności banku komercyjnego jest pośrednictwo w obrocie pieniędzmi. Banki komercyjne pełnią 3 podstawowe funkcje: kredytową, pieniężną i lokacyjną. Spośród wielu usług bankowych tylko udzielanie kredytów jest operacją zastrzeżoną wyłącznie dla banków.
- Operacje banków komercyjnych ze względu na przedmiot działania można podzielić na czynne, bierne i pośredniczące.
- Ze względu na charakter i rodzaj banków w Polsce wyróżnia się banki inwestycyjne, specjalne, spółdzielcze i uniwersalne. Bank uniwersalny nie jest ograniczony co do rodzaju oferowanych usług.
- Usługi bankowe charakteryzuje: niematerialność, niejednorodność, rozciągłość, zróżnicowanie asortymentu, występowanie specyficznych preferencji klientów, istnienie regulowanego mechanizmu rynkowego.
- Usługi bankowe dzielimy na: operacje finansujące, operacje depozytowe, usługi powiązane z obsługą transferów płatniczych oraz usługi różne.
- Lokata bankowa jest jednym z głównych sposobów oszczędzania i inwestowania pieniędzy. Podstawowymi czynnikami wpływającymi na zyskowność lokaty są jej oprocentowanie, termin zapadalności i kapitalizacja odsetek.
- Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie środki pieniężne z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z tych środków na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
- Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie.
- Cena kredytu zależy od: wysokości rynkowych stóp procentowych, kosztów rezerw obowiązkowych, rozmiaru ryzyka kredytowego, kwoty kredytu, okresu, na jaki został udzielony, częstotliwości spłaty odsetek oraz kosztów poniesionych przez bank.
- Istnieją 2 podstawowe sposoby naliczenia odsetek kredytowych: odsetki proste i odsetki składane. Ponadto możemy zdecydować się na zmienną stopę oprocentowania lub stałą stopę oprocentowania. Istnieją również stałe lub malejące raty kapitałowo-odsetkowe.
- Rynek kapitałowy jest częścią rynku finansowego, na którym sprzedaje i kupuje się aktywa finansowe, m.in. papiery dłużne (obligacje) i akcje przedsiębiorstw. W odróżnieniu od rynku pieniężnego dokonuje się tu zatem wymiany aktywów o czasie trwania dłuższym niż rok.
- Uczestnicy rynku kapitałowego to: instytucje finansowe, indywidualni inwestorzy, instytucje prowadzące i wspierające handel papierami wartościowymi oraz nadzorujące rynek.
- Handel instrumentami finansowymi odbywa się na tzw. rynku pierwotnym lub rynku wtórnym. Rynek wtórny dzieli się na 2 segmenty: giełdowy i pozagiełdowy.
- Podstawowymi funkcjami rynku kapitałowego są: pozyskiwanie kapitału przez emitentów, uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, efektywna alokacja środków w gospodarce, właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych).
- Giełda jest rynkiem, na którym sprzedaje się i kupuje aktywa finansowe lub inne towary. Jest ona rynkiem zorganizowanym na zasadzie aukcji. Najbardziej znana jest giełda papierów wartościowych. Przykładem giełdy jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie.
- Miarą stanu rynku i kierunku zmian cen akcji jest indeks giełdy. Okres wzrostu wartości akcji to hossa, okres spadku wartości akcji to bessa.
- Akcje to papiery własnościowe, potwierdzające udział właściciela w spółce akcyjnej i jej kapitale zakładowym. Wartość akcji może być wyrażona kwotą pieniężną lub ułamkiem wartości spółki.
- Obligacje to papiery wartościowe emitowane w cyklach, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wierzyciela (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (najczęściej wykupu obligacji w danym czasie). Ze względu na podmiot uprawniony do emisji wyróżnia się obligacje: skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw i instytucji finansowych.
- Fundusz inwestycyjny to instytucja finansowa, której działalność polega na gromadzeniu i lokowaniu kapitału inwestorów w instrumenty finansowe. Jego celem jest pomnażanie środków powierzonych przez właścicieli. Każdy z funduszy należy do Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI).
- Ze względu na przedmiot inwestycji fundusze dzielimy na: akcyjne, obligacji, rynku pieniężnego (bony skarbowe, lokaty) lub hybrydowe (połączenie funduszy akcyjnych i funduszy obligacji/rynku pieniężnego).
- Fundusze ze względu na przyjętą przez nie politykę inwestycyjną dzielą się na: zrównoważone (mieszane), stabilnego wzrostu, sektorowe, surowcowe, nieruchomości i tzw. fundusze parasolowe.
- Istotą ubezpieczeń jest gromadzenie kapitału przeznaczonego na przyszłe wydatki. Ubezpieczenia możemy podzielić na 2 główne grupy: osobowe i majątkowe.
- Ubezpieczenia są podstawowym instrumentem polityki socjalnej państwa. Ubezpieczenia dzielimy na: społeczne, emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.
- Ze względu na proces zwany starzeniem się społeczeństwa rozpoczęto w Polsce wprowadzanie nowego systemu emerytalnego. Wysokość emerytury jest w nim uzależniona od kwoty składek wpłaconych przez ubezpieczonego.