Słowo etyka pochodzi od z greckich słów éthikós [wym. etikos] – ‘zwyczajny’ oraz éthos [wym. etos] – ‘obyczaj, zwyczaj’. Współcześnie mianem etyki nazywamy zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danego społeczeństwa. Etyczne postępowanie dotyczy zarówno relacji międzyludzkich, jak i relacji zachodzących między przedsiębiorstwami a ich klientami, dostawcami i konkurentami. Niestety, niektóre osoby nie przestrzegają ustalonych zasad zarówno w życiu prywatnym, jak i w życiu zawodowym. Gdy w pracy nie są zachowywane normy etyczne, dochodzi do zjawisk patologicznych, takich jak korupcja czy mobbing. Czy wiesz, na czym one polegają?

Etyka zawodowa

Etyka zawodowa to zespół zasad i norm określających, w jaki sposób, z moralnego punktu widzenia, powinni zachowywać się przedstawiciele danego zawodu. Jest ona określana w specjalnych kodeksach, a także w formie przysiąg czy ślubowań. Najczęściej o etyce zawodowej mówi się w obniesieniu do: prawników, których obowiązują zasady etyki adwokackiej, lekarzy, którzy składają przysięgę Hipokratesa, maklerów, przestrzegających kodeksu dobrej praktyki maklerskiej, i polityków.

Zachowania etyczne powinny też występować w działaniach firm. Postępowanie etyczne przedsiębiorstw przejawia się m.in. w:

• tworzeniu realnego (prawdziwego) wizerunku firmy,
• tworzeniu takich reklam, które zawierają prawdziwe informacje,
• niewyzyskiwaniu pracowników, lecz w zapewnianiu im godnych warunków pracy i godziwych wynagrodzeń.

Na to, by firmę można było nazwać etyczną, mają wpływ czynniki zewnętrzne (system gospodarczy, prawo, polityka i etyka społeczna [Etyka społeczna jest rozumiana jako poziom moralny społeczeństwa i ogólne normy moralne, które są podstawą zachowań i działań w gospodarce.]) oraz wewnętrzne (sytuacja, misja i polityka firmy, moralność pracowników). Spośród wielu nieetycznych zachowań w biznesie najczęściej spotyka się działania korupcyjne i mobbing.

Korupcja

Korupcją nazywamy nadużywanie zajmowanego stanowiska publicznego w celu uzyskania prywatnych korzyści. O zachowaniach korupcyjnych mówimy zarówno w odniesieniu do drobnych przypadków (np. faworyzowanie kogoś w zamian za przysługę), jak i w odniesieniu do spraw dużej wagi (np. umożliwienie komuś korzystnego zakupu działki budowlanej w zamian za korzyść majątkową).

Korupcja obejmuje nadużycia takie jak: przekupstwo (łapownictwo), wymuszenie (handlowanie wpływami), płatna protekcja lub oszustwo (w tym kradzież, defraudacja [Defraudacja – inaczej „kradzież w białych rękawiczkach” –to przestępstwo polegające na tym, że ktoś przywłaszcza sobie cudze pieniądze lub mienie, którymi miał się opiekować.]).

Do najczęściej występujących przyczyn korupcji zalicza się:

• brak jasnych przepisów prawnych, czyli przepisów, które nie regulują zbyt wielu dziedzin życia,
• dużą uznaniowość decyzji urzędników przy niewielkiej odpowiedzialności karnej za podejmowane decyzje i zbyt niskie pensje dla urzędników,
• zbyt dużą liczbę świadczeń, dotacji i zasiłków wypłacanych przez państwo,
• słabe więzy społeczne,
• przyzwalanie na obecność w polityce osób nieuczciwych.

Do skutków działań korupcyjnych zalicza się m.in.:

• szkodzenie finansom publicznym przez ich marnotrawienie,
• odstraszanie zagranicznych inwestorów,
• rozwój zorganizowanej przestępczości.

Mobbing

Innym nieetycznym zjawiskiem występującym w pracy jest mobbing, czyli długotrwałe, systematyczne prześladowanie psychiczne jednostki przez jedną lub kilka osób, przy milczącej zgodzie lub obojętności pozostałych członków grupy. Zwykle dotyczy ono działań przełożonego względem podwładnego, ale może też występować w innych relacjach, np. między pracownikami na równoległych stanowiskach.

Mobbing przejawia się w takich działaniach, jak:

• manipulacja uczuciami danej osoby, w celu jej emocjonalnego wyniszczenia, które w konsekwencji powoduje u niej lęk, poczucie winy lub uczucie poniżenia. Manipulacja ta jest związana m.in. z wyśmiewaniem i upokorzeniami.
• zastraszanie na wiele sposobów, np. przez aluzyjne lub bezpośrednie komunikaty dotyczące zagrożenia pozycji zawodowej i/lub społecznej danej osoby, a nawet zagrożenia jej bezpieczeństwa fizycznego. Zastraszenie jest formą mobbingu stosunkowo łatwą do rozpoznania, często bardzo prostą i prymitywną, przejawiającą się często w otwartym używaniu agresji i pogróżek.
• obwinianie danej osoby. Jest to forma mobbingu trudna do rozpoznania, gdyż można ją pomylić ze słusznym pociąganiem do odpowiedzialności, podporządkowywaniem dyscyplinie (subordynowaniem) lub uzasadnionym karaniem. Pociąganie do odpowiedzialności jest uzasadnione i prawidłowe wówczas, gdy pracownik miał przydzielone jasno określone i odpowiednie do jego możliwości zadanie, z którego się nie wywiązał. W przeciwnym wypadku pracownik jest wpędzany w poczucie winy za coś, do czego nie został zobowiązany, jest niesłusznie karany. Mobbing przez obwinianie ofiary może się wyrażać także w: niesprawiedliwym traktowaniu jej w sprawach premii, nagród, podwyżek, awansów itp., nadmiernym, nieuzasadnionym kontrolowaniu jej pracy, zmuszaniu jej do zostawania po godzinach, nadmiernym przypominaniu jej, jak wiele firma dla niej zrobiła, ostentacyjnym i niesprawiedliwym chwaleniu innych;
• poniżanie i upokarzanie, które mogą być okazywane mniej lub bardziej bezpośrednio. Mogą być one wyrażane słownie, np. przez nadmierne krytykowanie pracy danej osoby wprost, czasem z użyciem krzyku i poniżających wyrażeń, lub przez powoływanie się na inne osoby, przytaczanie ich negatywnej opinii (prawdziwej lub nie). Poza tym prześladowca może poniżać ofiarę swoimi decyzjami i swoim działaniem, np. przez odebranie przyznanej nagrody, niesprawiedliwe nagradzanie innych, zlecanie zadań niemożliwych do wykonania lub odwrotnie – zdecydowanie zbyt łatwych zadań, nieuzasadnione nadmierne kontrolowanie jej pracy itp. Poniżanie często uderza w poczucie wartości danej osoby nie tylko jako pracownika, lecz także jako osoby prywatnej (przez oczernianie, obmawianie, insynuacje dotyczące zdrowia i problemów osobistych, izolowanie od kolegów, utrudnianie kontaktowania się z nimi, upokarzające zachowanie się niewerbalne wobec ofiary, np. miny i uśmieszki, różnego rodzaju ośmieszające dowcipy).

Skutki mobbingu, niezależnie od jego przyczyn i form, są zawsze negatywne dla danej osoby, a przeważnie również dla grupy, przedsiębiorstwa czy organizacji. Osoba taka bardzo często czuje się odizolowana, osamotniona, niezrozumiana i odrzucona. Ponadto może u niej dojść do wyniszczenia emocjonalnego, depresji i obniżenia samooceny.

Ciekawostka ze świata

Co roku amerykański Ethisphere Institute, którego członkami są naukowcy, prawnicy, przedstawiciele rządowi i liderzy różnych organizacji, tworzy raport pt. Najbardziej etyczne firmy świata. Bierze się w nim pod uwagę wyniki ankiety, która jest rozsyłana do 3 tys. wybranych przedsiębiorstw. Aby przedsiębiorstwa mogły znaleźć się w gronie 100 laureatów, muszą wykazać się m.in. przekazywaniem pieniędzy na cele charytatywne, dbałością o wewnętrzne standardy i innowacyjne zarządzanie. Ponadto muszą postępować etycznie, zgodnie z motto instytutu, które brzmi: „Dobro, mądrość, biznes, dochód”, oraz nie mogą w ciągu ostatnich 5 lat mieć żadnych problemów prawnych. [http://ethisphere.com/worlds-most-ethical/wme-honorees/]

	Warto kliknąć i wiedzieć więcej
	[Strona rządowa o przeciwdziałaniu korupcji; http://antykorupcja.gov.pl/] [Strona organizacji Transparency International, która m.in. bada wskaźnik percepcji korupcji; http://www.transparency.org/] [Strona Krajowego Stowarzyszenia Antymobbingowego; http://www.mobbing.most.org.pl/]

Ćwiczenia

1.      Wskaż w swoim otoczeniu firmę lub instytucję, którą możesz nazwać etyczną, a następnie wymień jej działania, które to potwierdzają.

2.      Oceń, kiedy wręczenie prezentu lekarzowi czy nauczycielowi jest działaniem nieetycznym. Jak nazwiesz to działanie?